Page 2 - Hüsnihat 4. Ünite

YAZIYA HAZIRLIK HÜSN-İ HAT MALZEMELERİ

1. Hat Sanatında Malzemeler ve Önemi

Her sanat eseri için kendine özgü birtakım alet ve malzemeler kullanılmaktadır. Kul-
lanılan alet ve malzemenin kalitesi, doğrudan sanat eserinin kalitesine tesir etmektedir.
Bu konuda söylenmiş bir atasözü bunu teyit eder: “Kem âlât ile kemâlât olmaz”. Kaliteli,
1
sağlam ve iyi malzeme ile kaliteli ve güzel işler çıkarılacağı muhakkaktır. Kaliteli ve sağ-
lam bir kalem, kaliteli ve iyi bir mürekkep, iyi terbiye edilmiş âharlı kâğıdın kullanıldığı
bir yazı, aynı kaliteli nitelikleri taşıyacaktır. Kalem, kâğıt ve mürekkebin iyi ve uyumlu
olması, iyi bir yazı için çok büyük önem arz eder. 2
Hat sanatında geçmişte kullanılan malzemeler küçük değişikliklerle bugün de kulla-
nılmaya devam edilmektedir.
Hat sanatında kullanılan malzemeleri şöyle sıralayabiliriz: Kamış kalem, kalemtıraş,
makta’, is mürekkebi, hokka, lika, kâğıt, mühre, mıstar, yazı altlığı, kubûr (kalemdân).
Bunlar içerisinde kamış kalem, is mürekkebi ve âharlı kâğıt ana malzemelerdir.

Şimdi bu malzemelerin hazırlanışını ve
kullanılışını açıklayacağız. Ancak şu husu-
su çok iyi bilmek gerekir ki, bu malzeme-
lerin hazırlanması ve kullanılması, atölye
ortamında bir ustanın çırağına öğretmesi
gibi, hocanın da talebesine göstererek öğ-
retmesi ile öğrenilebilir.

1. 1. Kamış Kalem

Hat sanatında kullanılan kalem ile gü-
nümüzde normal hayatta kullanılan kalem
arasında hiçbir benzerlik yoktur. Hat yazısı
kamış kalem ile yazılır. Ancak kamışların
Hat malzemelerinden örnekler. farklı çeşitleri olduğundan dolayı hat kalem-
leri de çeşitlenmekte ve şu adları almaktadır:
a)Kamış Kalem: Hat sanatında kamış kalem denildiğinde daha çok Hazar Denizi ke-
narı ile Dicle Nehri kenarında bulunan Vâsıt şehrinden temin edilen kamış kalem anlaşı-
lır. Kamış kalemin ham hâli nohudî renkte olup, renginin kararıp sertleşmesi için gübre
içine yatırılır. Gübre içerisinde sertleşen kamışın rengi koyu kahverengi olur. Bu kurut-
ma işlemi, sıcak ülkelerde güneşe karşı serilerek de yapılmaktadır.
Kamış kalemin çatlak olup olmadığını ve sağlamlığını tecrübe için 8-10 cm. yükseklik-
ten sert bir yere bırakılır. Çatlak ve zayıf ise zırıltılı bir ses çıkararak düştüğü yerde kalır,
sağlam ve iyi cins kamış ise dolgun ve tannan bir ses vererek sıçrar.
b) Menevişli (Hindî) Kalem: Hindistan’da yetişen içi dar, uzun boğumlu ve dışı
benekli (menevişli) kamışlardan elde edilen kalemdir. Sert olduğu için gübreye yahut
güneşe yatırma işlemi yapılmamaktadır.

1 Muhittin Serin, Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, s. 333–346.
2 Süleyman Berk, Devlet-i Aliyye’den Günümüze Hat Sanatı, s.85–96.
67