Page 12 - Hüsnihat 2. Ünite

HAT SANATINDA YAZI ÇEŞİTLERİ

İkinci olarak Hattat İzzet Efendi (ö.1903), kendinden önceki en güzel rik’a yazıları üze-
rinde yaptığı inceleme ve değerlendirmenin ardından rik‘a yazıda yeni bir üslup ortaya
koymuştur. Bu üslupta harf bünyeleri klasik, kesin oran ve ölçülerini bulmuştur. Kelime-
ler geometrik düzen içinde daha açık yazılarak en güzel ahenk sağlanmış ve rik’a yazısı
sanat seviyesine yükselmiştir. Zamanla Mümtaz Efendi Rik‘ası bırakılmış ve hattatlar bu
İzzet Efendi Rik‘a’sını beğenerek yazmaya başlamışlardır. Rik’a yazısı diğer İslam ülke-
1
lerinde de kabul edilmiş ve yayılmıştır.

3. 3. 2. Rik’a Yazısının Kullanım Alanları

Rik’a yazısı kalemin tabii akışına, sade, süratli ve kolay yazılmaya uygun olması sebe-
biyle 19.yüzyılda günlük hayatta yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Osmanlı döneminde,
iptidai mekteplerde (ilkokulda) çocuklara yazı eğitimine basit ve kolay olduğu için rik’a
ile başlanmıştır. Bâbıâli hükümet dairelerinde devlet memurları tarafından işlek olarak
kullanılmıştır. Osmanlı edipleri ve şairleri el yazması kitaplarını rik’a ile yazmışlardır ve
bugün basılan kitaplarında kendi el yazılarından örneklere de yer verilmektedir. Dergi-
lerde, gazetelerde, mektuplarda, günlük işler için yazılan yazılarda hep rik’a tercih edil-
miştir. Harf inkılabına kadar, rik’a hattının celî şekli dükkan levhalarında, ilanlarda, kimi
zaman da kitâbelerde kullanılmıştır.

“BAYEZİD KAZA MERKEZİ” “DÖRDÜNCÜ BÖLÜK KUMANDANLIĞI”

Günümüzde ise İslam ülkelerinde gazete başlıkları ve dükkân levhaları genellikle
celî rik’a ile yazılmaktadır. Osmanlı Türkçesi ile kitapların basımında çoğunlukla rik’a
hattı tercih edilmektedir. Eğitimde kolaydan zora doğru gitme prensibine uygun olarak,
hüsn-i hat meşkine genellikle rik’a ile başlanmaktadır. Bu yazı ile hat levhaları da ya-
zılmaktadır.

3. 3. 3. Rik’a’nın Türkçe İle Bağlantısı

Türk milleti İslamiyeti kabul etmesiyle birlikte önceki alfabelerini bırakarak İslam ya-
zısı hâline geldiği için 10. yüzyılda Arap alfabesini kabul etmiştir. Yaklaşık bin yıldan
beri, 1928 yılına kadar Türk dili satırlara Arap harfleri ile dökülmüştür.

1 Muhittin Serin, “rik’a” md., TDV İslam Ansiklopedisi, c.35, s.108.

39