Page 13 - Hüsnihat 2. Ünite

2. ÜNİTE

Arap alfabesinde sesli harfler olmadığı için Türkçedeki sesli harfleri ifade etmeye yö-
nelik gerekli çalışmalar yapılmış, kısa ünlüler hareke ile, uzun ünlüler uzatma harfleri ile
yazılmıştır. Zamanla harekelerin yerini hareke yerine kullanılan harfler almıştır.

Arap alfabesinde olmayan p, ç, j, o, ö gibi harfler için de yeni harfler ve işaretler ek-
lenerek Arap alfabesinin Türk dilini en güzel şekilde yazıya aksettirmesine çalışılmıştır.
Türkçe’yi yazmak için, tarihî süreci içerisinde gelişen ve belli kurallara bağlanan yazı
çeşitlerinden biri kullanılmıştır. İlmî kitapların yazılmasında genellikle harekesiz nesih,
edebî eserlerde ta’lik, üst düzey devlet yönetiminde divanî ve celî divanî kullanılmıştır.
1
Bunların dışında devlet memurları ve geniş halk kitleleri tarafından günlük yazı ihti-
yaçları için hep rik’a yazısı kullanılmıştır. Rik’a yazısını kullananlar diğer yazı çeşitlerini
kullananlarla kıyaslandığında çok büyük bir oranın çıktığı görülmektedir.

Türkçeyi yazmak için rik’a yazısının en çok tercih edilmesinin nedeni en başta bu ya-
zının böyle pratik bir ihtiyacı karşılamak üzere yine Türkler tarafından geliştirilmiş ol-
masıdır. Yazıdaki bütün fazlalıklar ve teferruatlar atılarak harflerin bünyesi en küçük ve
en basit hâle getirilmiştir. Bu sayede çok kolay yazılabilmesi sağlanmıştır. Yazılacak alan-
dan tasarruf imkânı vermektedir. Yine bu alfabede harflerin birbirleriyle bitişmesinden
dolayı seri yazılabilme ve zamandan tasarruf imkânı vermektedir. Sesli harfler yerine
ilk başlarda yazılan harekelerin yazıdan kaldırılmış olması da yazmada büyük kolaylık
getirmiştir. Bu yönleriyle 1700’lü yıllardan beri rik’a Osmanlı Türkçesinin “el yazısı”
olmuştur.
Osmanlı döneminde yazarlar ve şairler el yazısı olarak kullandıkları rik’a hattını çok
güzel yazmışlardır. Meselâ Nâmık Kemal rik’a hattatları arasında sayılmıştır. Mehmed
Âkif Ersoy’un çok güzel rik’a el yazıları görülmektedir. Arşivlerden de en fazla rik’a ile
yazılmış belgeler çıkmaktadır. Geniş halk kitleleri günlük her türlü yazılarını rik’a ile
yazdıkları için rik’a el yazıları işlek hâle gelmiştir. Böylece dillerde konuşulan güzel Türk-
çemiz, satırlarda da en çok yine Türk icadı olan güzel rik’a hattı ile yazılmıştır.

3. 3. 4. Rik’a Örneklerinin Okunması

Bugün İslam yazısını sadece sanat gayesi ile hüsn-i hatta ve din eğitim öğretiminde, La-
tin harflerini de resmî ve günlük işlerimizde kullanmaktayız. Ancak rik’a yazısını yazama-
sak bile okumayı öğrenmek son derece önemlidir. Çünkü rik’a hattı yüzyıllarca ecdadımı-
zın Türkçeyi satırlara aktardığı yazı olmuştur. Resmî ve özel belgeler, kitaplar, mektuplar,
dergiler, gazeteler rik’a el yazıları ile yazılmıştır. Arşivlerimiz bu belgelerle doludur. Eğer
bu yazıyı okumayı öğrenmezsek atalarımızdan kalan kültür mirasının kapısını açıp onu
devralamayız. Dedelerimizden kalan arşiv belgelerini, bir yazıyı, berâtı, tapuyu, mektubu
vb. okuyamayız. Kültürel köklerimizden kopmuş oluruz.

Rik’a metinlerinde yazı her ne kadar Arap alfabesiyle yazılmış olsa da içeriğinde ya-
zan dili Türkçedir. Dolayısıyla okumayı öğrenmek çok kolaydır. Bu Hüsn-i hat programı
ve kitabı Osmanlı Türkçesini okumayı öğretmeye uygun değildir. Bu konuda ders veren
kurumlardan veya yayınlardan yardım alınabilir.

1 Mehmet Memiş, Osmanlı Türkçesi, s. 4-15 , Sakarya Üniversitesi Yayınları, Sakarya 2012.
40