Page 6 - Hadis 6. Ünite

HADİS

Esbâbü Vürûdi’l-Hadis
Bu ilimde hadisin söylenmesine sebep olan olay tespit edilir. Hadisin nerede, ne zaman
ve ne maksatla söylendiği araştırılır. Hadisin söylenmesine zemin hazırlayan olay ve duru-
mun, ortam ve şartların bilinmesi hadisin doğru anlaşılmasına yardım eder. Ayrıca hadisin
sebep ve hikmetinin ne olduğu, örfi, yerel veya evrensel boyut taşıyıp taşımadığı, yürür-
lükten kalkıp kalkmadığı (nâsih-mensûh) büyük ölçüde ortaya çıkar. Kuşkusuz sahabe nesli
hadisin söylenme/vürûd sebeplerine şahit olduğundan, hadisleri anlama ve uygulama ko-
nusunda kaynak olarak öncelikle onlar dikkate alınmalıdır.

Amel-niyet ilişkisine dair hadisin söylenme/vürûd sebebine bu açıdan bakalım:

Adı bilinmeyen bir sahabi Mekke’de yaşamaktaydı. Hicret emri verilince Medine’ye git-
mek isteyen Ümmü Kays adlı bir kadınla evlenmek istedi ve bu isteğini ona bildirdi. Ümmü
Kays da onun bu isteğini Medine’ye hicret etmesi şartıyla kabul etti. Aslında hicreti düşün-
meyen sahabi, Ümmü Kays ile evlenmek için Medine’ye hicret etti. Bu olayı öğrenen sa-
habiler ona Ümmü Kays için hicret eden adam
anlamında “Muhâciru Ümm-i Kays” lakabını
verdiler ve onun hicret sevabı kazanıp kazan-
madığını konuşmaya başladılar. Bunun üzerine
Peygamberimiz (s.a.v.) şu hadis-i şerifiyle konu-
ya açıklık getirdi:
“Ameller, niyetlere göre değer kazanır. Her-
kes yaptığı işin karşılığını niyetine göre alır. Kim
elde edeceği bir dünyalığa veya evleneceği bir
kadına kavuşmak için yola çıkmışsa, onun hic-
reti hicret ettiği şeye göre değerlenir.” 6
Bir diğer vürûd sebebi örneği daha görelim:

Üç sahabi Peygamber Efendimizin evine
geldiler ve Müminlerin annesinden Resul-i Ek-
rem’in ne kadar ibadet ettiğini öğrendiler. Bunu
duyunca kendi ibadetlerini azımsadılar ve daha Sünnetin kaynağı olan Hz. Peygamber'in yaşamış
olduğu Medine-i Münevvere'den günümüze ait
dindar bir hayat yaşamak istediler. Onlardan biri: bir görünüm.
“Ben bütün gece namaz kılacağım.” dedi. İkincisi
“Ben her gün oruç tutacağım.” dedi. Üçüncüsü de “Ben de hiç evlenmeyeceğim.” dedi. Onların
bu kararını öğrenen Resulullah kendilerini şöyle uyardı:
“Kim benim sünnetimden; dinde izlediğim hayat tarzından, yol ve yöntemden yüz çevirir-
se benden değildir.”
7

6 Buhârî, Bed’ü’l-vahy, 1; Müslim, İmâret, 155.
7 Buhârî, Nikâh, 1; Müslim, Nikâh, 5.

142