Page 6 - Hadis 4. Ünite

HADİS

2. Ravi Sayısına Göre Hadis Çeşitleri

2.1. Mütevatir Hadis
Mütevatir hadis, yalan üzere birleşmeleri
mümkün olmayan bir topluluğun naklettiği
hadislerdir. Bir hadisin mütevatir olması için
üç şart lazımdır.
a. Ravilerinin yalan üzere birleşmesi
mümkün olmamalı: Bazen bir bilgi o kadar
yaygın bir şekilde gelir ki işitenler onun doğru-
luğunda tereddüt göstermezler. Böyle gelme-
yen bir bilgiyi ise hemen reddederler. Mesela
İstanbul’un Fatih Sultan Mehmet tarafından
fethedildiği mütevatir bir bilgidir ve dost düş-
Mütevatir, çok sayıda kişi tarafından rivayet edilmiş man herkes tarafından böyle nakledilir. Birisi
haber anlamına gelir.
İstanbul’un aslında Kanûnî Süleyman tarafın-
dan fethedildiğini iddia etse mütevatir bir bil-
giye ters düştüğü için hemen reddedilecektir. Bedir, Uhud, Hendek savaşlarının varlığı ya da
namaz rekâtlarının sayısı gibi haberler bize mütevatir yolla ulaşmıştır.
b. Her nesilde aktarılmış olmalı: Yalan üzere birleşmeleri mümkün olmayan toplulu-
ğun her nesilde devam etmesi gerekir. Şayet bir nesilde haberin yaygınlığı azalırsa tevâtür
gerçekleşmez. Mesela 1999’da Marmara bölgesinde büyük bir deprem olduğu, o depremi
yaşamasak da bizler için mütevatir bir bilgidir. Ancak bundan beş yüz yıl önce yine aynı böl-
gede bir deprem yaşandığı söylense bu mütevatir bilgi sayılmaz. Çünkü bu bilgi söz konusu
dönemde yaygın bir şekilde konuşulsa da daha sonraki zamanlarda yaygın olarak nesillerden
nesillere nakledilmemiştir, yaygın olarak da bilinmemektedir.
c. Mütevatir bilgi; görme ve işitme gibi duyulara dayalı bilgidir: Buna göre aklî çıkarım-
lar ya da inançlar mütevatirin konusu değildir. Mesela, şu anda dünyanın en kalabalık inanç
gruplarından birini oluşturan Hristiyanlar, “İsa, Allah’ın oğludur.” dediklerinde bu mütevatir
haberin konusu değildir. Zira bu bir inançtır. Ancak “Hz. İsa kendisinin peygamber olduğu-
nu söyledi.” cümlesi mütevatir bir haberdir. Çünkü onun bu sözü işitmeye dayalıdır ve Hz.
İsa’nın bu sözünü işiten ve yalan üzere birleşmeleri mümkün olmayan gruplar tarafından
9
günümüze ulaştırılmıştır.
Pek ağır şartları olan mütevatir hadisler detay bilgilerde değil, daha çok genel haberlerde
görülür. Bir hadis veya bilgi tevâtür seviyesine ulaştığı zaman kesin bilgi ifade eder. Dolayısıy-
la mütevatir bir bilginin reddedilmesi söz konusu olamaz. Mütevatir hadisler lafzî ve manevi
olmak üzere iki kısma ayrılır.

9 Talat Koçyiğit, Hadis Usulü, s. 17.

96