Page 6 - Fıkıh Okumaları 1. Ünite

FIKIH OKUMALARI

inkâr etmek, Mescid-i Haram’ı ziyareti yasaklamak, o mescidin cemaatini yani Müslümanları oradan
çıkarmak ise, Allah nazarında daha büyük günahtır. Dinden döndürmek için işkence, öldürmekten
beterdir…”; “Kendilerine nelerin helâl kılındığını sana soruyorlar. De ki: “Bütün temiz ve iyi rızıklar size
5
helâl kılınmıştır…” ayetleri bu özelliktedir.
6

Hz. Peygamber kendisi içtihat ettiği gibi yeri geldikçe sahabeyi de içtihada teşvik etmiş ve onları bu
konuda eğitmeye çalışmıştır. Sahabeden bu konuda ehliyetli olanlar da gerekli durumlarda içtihat etmişlerdir.
Hz. Peygamber bir hadisinde“Hâkim hükmedip isabet ettiğinde kendisine iki ecir, hata ettiğinde ise bir
ecir vardır.” buyurarak sahabeye, doğruyu bulma yolunda sarf edilen her gayretin mükâfatlandırılacağını
7
söylemek istemiş ve onları teşvik etmiştir.

Hz. Peygamber Yemen’e vali olarak gönderdiği Muaz b. Cebel’e; “Gittiğin yerde ne ile hükmedeceksin?”
diye sorduğunda Muaz b. Cebel’in: “Allah’ın Kitabı ve Peygamberinin sünneti ile hüküm veririm. Bu ikisinde
de cevabını bulamadığım konularda içtihat ederek meseleyi çözerim.” diye cevap vermesi Hz. Peygamber’in
8
takdirini kazanmıştır. Bu durum Resulullah’ın (s.a.v) gerektiğinde içtihada başvurmaya sahabeyi teşvik
ettiğini göstermektedir. Hz. Aişe, Hz. Ömer, Hz. Ebu Bekir, Hz. Osman, Hz. Ali, Muaz b. Cebel, Zeyd b. Sabit,
Abdullah bin.Mesud ve Huzeyfe Hz. Peygamber zamanında fetva veren sahabedendir.

Hz. Peygamber kendisi içtihat ettiği gibi yeri geldikçe sahabeyi de içtihada teşvik etmiştir.

Hz. Peygamber Dönemi’nde sahabenin yaptığı içtihada dair şu hadise örnek verilebilir: Hendek
Savaşı’nın bitiminde savaşta ihanet eden Kureyzaoğulları’na gereken cezayı vermek üzere Resulullah
(s.a.v); “Kurayzaoğulları mahallesine varmadan hiç kimse ikindi namazını kılmasın!” buyurmuştur. Bir
kısım sahabe lafzî bir yorumla namazını oraya varmadan kılmamış; bir kısım sahabe ise sözün amacını
dikkate alarak: “Resulullah’ın (s.a.v) gayesi oyalanmadan bir an önce yola çıkmamız idi. Bu emri yerine
getirip yola çıktığımıza göre yolda ikindi namazını kılmamızda bir sakınca olmaz.” diyerek namazlarını eda
etmişlerdir. Bu uygulamadan haberdar olan Resulullah (s.a.v) her iki yorumu da olumlu karşılamıştır. 9

Hz. Peygamber Dönemi’nin özelliklerinden biri de asr-ı saadette, meseleyi çözerken kullanılacak
olan kaynağa ulaşma ve ulaşılan kaynaktaki bilgiyi anlama konusunda problem çıkmamasıydı. Bunun
5 Bakara suresi, 217. ayet.
6 Mâide suresi, 4. ayet.
7 Buhârî, İ’tisâm, 21.
8 Tirmizî, Ahkâm, 3.
9 Müslim, Cihad ve Siyer, 1770.
14