Page 15 - Fıkıh 5. Ünite

5. Ünite - Muamelat ve Ukubat

2.7. Borsa
Borsa ticarete konu olan malların alım satım işlemleri-
nin yapıldığı kurumsal piyasadır. Borsalar, genellikle üyeleri
tarafından kurulan ve kâr amacı gütmeyen kooperatif anla-
yışına dayalı çalışan organizasyonlar olarak ortaya çıkmış-
tır. Yaklaşık üç asır bu anlayışla faaliyet gösteren borsalar,
1990’lı yılların başında değişmeye başlamıştır. Günümüzün
önde gelen büyük borsalarından her biri, kâr amaçlı büyük
şirketlerden biridir. Ticaret ve finans piyasalarının kalbi artık
borsalarda atmaktadır. Ülkelerin hemen hepsinde ekonomik Ülkemizdeki Borsa İstanbul’un
seviyeleri ile orantılı borsalar faaliyet göstermektedir. Ülke- kısaltması BİST şeklindedir.
mizde borsa denince Borsa İstanbul (BİST) akla gelir. BİST,
tarihi geçmişi bakımından dünyadaki ilk borsalardan biridir.
Borsalarda temelde iki kâğıt el değiştirir. Bunlardan biri
borç senetleri diğeri hisse senetleridir. Borç senetleri va-
delerine göre tahvil ve bono olarak ikiye ayrılır. Vadeleri bir
yıldan az olan borç senetlerine bono, bir yıl ve üzeri olanlara
ise tahvil denir.
Borsada el değiştiren diğer evrak ise hisse senedidir.
Büyük işletmelerin piyasadan sermaye toplamak için, şir-
ket varlığının belli bir kısmını evrak hâline getirip piyasalara
sürmeleri ile ortaya çıkan ve sahibine o işletmede hissesi
oranında sahiplik, ortaklık hakkı veren senetlere hisse se-
nedi adı verilir. Din İşleri Yüksek Kurulunun
Borsalarda gerek borç gerekse hisse senetleri üzerinde sigorta ile ilgili 07.04.2005 tarihli
çok çeşitli işlemler yapılmaktadır. Bu işlemlerin büyük kıs- 64 nolu kararı şu şekildedir:
mı faiz temellidir. Piyasaya süren şirketin ana faaliyet alanı a) Genel olarak, sosyal sigorta-
meşru ise ve bu şirket faizli kredi alma yahut faizle kredi lar, karşılıklı sigortalar ve ticari
verme gibi işlemlerden de uzak duruyorsa, yani gelirlerine sigortaların câiz olduğuna,
haram karıştırmıyorsa, bu tür şirketlerin hisse senetlerinin b) Kâr payı esasına dayalı çalı-
alınabileceği konusunda genel kanaat vardır. Ancak bahse- şan birikimli hayat sigortası ile bi-
dilen kriterlerin sağlıklı olarak tespiti oldukça güçtür. İslam reysel emeklilik tasarruf ve yatırım
hukukuna göre tarafları beklenmedik zarar ve mağduriyet- sisteminin ise, yatırılan primlerin,
lere iten her türlü bilinmezlik, kapalılık ve risk mümkün ol- dinen helal olan alanlarda değer-
duğunca önlenmeye çalışılmıştır. Açıklık, dürüstlük ve güve- lendirilmesi durumunda câiz ol-
duğuna,
nin hâkim olacağı bir ticari hayat benimsenmiştir.
c) Konusu din tarafından yasak-
2.8. Sigorta lanmış olan sigortanın câiz olma-

Sigorta hastalık, sakatlık ve ölüm gibi insan hayatına yö- dığına karar verilmiştir.
nelik tehlikeler/risklerle yanma, kırılma, çalınma, kaybol- (DİB, İlmihâl, C 2, s. 464)
ma, hasar görme, yok olma, kullanılamaz hâle gelme gibi
eşyaya yönelik risklerin ortaya çıkması hâlinde tazmin edil-
mek üzere belli bir ücret (prim) karşılığında sigorta şirketi
ile yapılan sözleşmeye denir. Sigortada hedef, riskten ko-
runmak değil, muhtemel riskin ortaya çıkması durumunda
onu tazmin ettirerek zararı telafi etmektir.

167