Page 20 - Fıkıh 5. Ünite

FIKIH

Suç ve Cezalarda Genel İlkeler:

İslam’da cezalar, belli ilkeler doğrultusunda belirlenmiştir. Bunların
en başta gelenleri adalet, beraet-i zimmet, suçun şahsiliği, suç ve cezada
denklik, kanunilik, genellik ve cezai sorumluluk ilkesidir.

Suç ve cezalara ilişkin ilkelerin başında adalet gelir. Adalet, hak sa-
hibine hakkını vermek, hak ve hukuka uygun hüküm vermekdir. Adalet
prensibi hukuka bağlı kalmayı ve hakkaniyete uymayı gerektirir.

Beraet-i zimmet, tersi kanıtlanmadıkça insanların suçsuz sayılması
gerektiği ilkesidir. Örneğin bir kişi hırsızlıkla suçlanıyorsa kanıt buluna-
na kadar o adam hırsız kabul edilmez ve ceza uygulanamaz.

Cezanın suçu işleyene uygulanacağı ilkesine şahsilik ilkesi denir.
Kur’an-ı Kerim’de değişik vesilelerle hiçbir mükellefin başkasının iş-
lediği suçun sorumluluğunu taşımayacağı belirtilir. Peygamberimiz,
53
babanın suçundan evladın, oğlun suçundan babanın ceza görmeyece-
ğini” bildirmiştir.
54
Suçun ağırlığı ne kadar ise ceza da o oranda olmalıdır. Buna hukukta
denklik ilkesi denir. Kur’an-Kerim’de denklik ilkesi ile ilgili şöyle buyu-
rulur: “...Size kim saldırırsa siz de ona, size yaptığı saldırıya denk bir
saldırı yapın...” 55

ٰٓ
َ
َ ْ َ َ َ ُ ْ ٌ ّ َ َ ّ َ ُ َ َ
َ َ َ َ ْ َ
حلصاو افع نمف ۚاهلثِم ةئيس ٍةئيس ا۬ؤزجو ﴿
ِ
ِ
َ َّ ُّ ُ َ ُ َّ ّٰ َ َ ُ ُ ْ َ َ
﴾ ين۪مِلاظلا بِي ل هنِا ِللا ع هرجاف
ۜ
“Bir kötülüğün karşılığı, ona denk bir cezadır. Kim affeder
ve arayı düzeltirse onun ödülü Allah’a aittir. Muhakkak ki
Allah, zalimleri sevmez.” 56
Peygamberimiz konuyla ilgili olarak Veda Haccı'nda “İs-
lam’da can, mal, özel hayat vb. dokunulmaz kılınmıştır. Bunla-
Suçun ağırlığı ne kadar ise ceza da o ra saldırı olduğunda saldırgana karşı, yaptığına denk bir saldırı
oranda olmalıdır. hakkı tanınmıştır.” buyurarak bizlere, Şurâ suresinin 40. aye-
tinde geçen denklik ilkesini hatırlatmıştır.
57
Sadece kanunda belirtilen fiillerin suç sayılması ve bu fiillere ancak
kanunda belirtilen cezaların verilmesine kanunîlik ilkesi denir.

Diğer bir ilke ise herkesin kanunlar karşısında eşit olmasıdır. Buna
cezanın genelliği ilkesi denir. Bu bakımdan İslam’da hiçbir şahsa veya
zümreye ilke olarak dokunulmazlık veya ayrıcalık tanınmamıştır.

Cezai sorumluluk ise, bir kişiye ceza uygulanabilmesi için onun tem-
yiz gücüne sahip olması ve ergenlik çağına ulaşmış bulunması gerekir.
Ergenlik çağına gelmemiş çocuklara had ve kısas cezaları uygulanmaz.

53 bk. En’âm suresi, 164. ayet; Fâtır suresi, 18. ayet; Necm suresi, 38-39. ayetler.
54 bk. Ebû Davûd, Diyat, 2.
55 Bakara suresi, 194. ayet.
56 bk. Şurâ suresi, 40. ayet.
57 Buhârî, Hacc, 132.

172