Page 6 -

Bunların yanında ilahîler, toplumda düğün, sünnet, asker uğurlama gibi özel günlerde
de okunmaktadır. Meselâ bir genç, Peygamber ocağı olarak görülen askere uğurlanırken
sözleri Gazâli’ye ait olan, bestesi ise bilinmeyen

“Ey risâlet tahtının hurşîd-i mâh-ı enveri
Vey nübüvvet mazharı âhir zaman peygamberi
Hak senin şânında levlâk okudu yâ Mustafa
Yani sensin nur Muhammed kâinâtın rehberi” ilahîsini okunurdu.

1.4. Durak

Tekkelerde icra edilen zikirlere ara verildiğinde okunan eserlere Durak denir. Bu
eserlerde Allah’ın (c.c.) kudretine, büyüklüğüne ve fiillerine mutasavvıfane bir vurgu vardır.
Durakların ifadesinde ruh ve beden yorgunluğunu giderici bir özellik vardır. Duraklar Mevlevilik
ve Bektaşilik hariç bütün tarikatlarda vardır. Koro hâlinde okunanlara “cumhur durak” denir.
Daha çok ilahî formuna benzerler. Yalnız ilahîlerden daha derin anlamlı ve itinalı eserlerdir.
Durakları naatlardan ayıran tek şey konusudur. Durak okuyanlara “durakhan” denir.

1.5. Kaside

Kasideler, ağırlıklı olarak Allah (c.c.) ve Hz. Muhammed (s.a.v.) hakkındadır. Güftenin
formu ne olursa olsun muhteva eğer Allah’ın (c.c.) birliğinden ve yüceliğinden bahsediyorsa
“tevhid”, Allah’a yalvarıyorsa “münâcât”, Hz. Muhammed’in (s.a.v.) üstün özellikleriden söz
ediyorsa “na’t” ismini alır ve bu şiirler de kaside olarak okunur. Bunları besteli olan tevhid,
münacat ve na’t formlarıyla karıştırmamak gerekir.

Kasîdeler mevlîd bahirleri aralarında da okunabilir. Fakat bahirler arasında okunan
kasîdelerin bahre uygun konularda olması gerekir. Günümüzde bahirlerin ortasında da kasîde
okunmakta ise de bu, anlam bütünlüğü açısından pek uygun görülmemektedir. Bunun yanında
kasîdelerin mevlîd okur gibi okunmamasına dikkat edilmelidir.

Kasîde okuyan kasîdehanlar, makamları çok iyi bilmeli ve kullanmalıdırlar. Daha çok
hâfız ve zâkirlerden ortaya çıkan kasîdehanların en meşhurları arasında Enderunlu Hafız
Hüsnü, Hafız Sami, Said Paşa İmamı Hasan Rıza, Hafız Kemal ve Kani Karaca sayılabilir.

Mûsikî açısından kasideleri bir kompozisyon gibi düşünebiliriz. Kompozisyonun giriş,
gelişme ve sonuç bölümü olduğu gibi kasidelerin de zemin, meyan ve kararının olması gerekir.
Hatta tıpkı noktalama işaretleri gibi yeri geldiği zaman abartılmadan kasidelerde makamdan
makama geçkiler yapılabilir.

Son olarak, kaside okunurken dikkat edilmesi gereken önemli unsurlardan bir tanesi
de nağmelerin seçimidir. Daha çok dinî duyguları çağrıştıran, insanlara okuduğu kasidenin
güftesini hissettiren nağmeler seçilmelidir. Gazelle asla karıştırılmamalıdır. Örneğin, kasidelerin
giriş cümleleri olan “Aman Ya Hazret-i Allah”, “Meded yâ Resûlallah” gibi cümleleri, gazelde
veya gazellerin giriş cümlelerini kasidelerde kullanmamak gerekir.
1.6. Na’t

Peygamber Efendimiz’in (s.a.v.) güzel vasıflarını Türkçe, Arapça ve Farsça şiirlerle dile
getiren ve çeşitli makamlarda bestelenen veya irticalen okunan dinî eserlerdir.

90 91