Page 8 -

1.9. Gülbank
Türkçe sözlüklerde kelime, “bir cemaat tarafından bir ağızdan makamla çağrılan dua”
şeklinde ifade dilir. Bazı dinî ve resmî törenlerde belli bir eda ile veya makamla okunur. Okula
yeni başlayan çocuğun hane kapısının önünde ettikleri, “ayin”lerde ve bazı merasimlerde
ise sayılı kişilerce yapılan duadır. Gülbank okunması için daha çok “gülbank çekme” deyimi
yaygındır.

Özellikle Bektaşi, Mevlevi ve mehter müziğinde kullanılır. En meşhur gülbanklardan
birisi şöyledir: “Allah Allah, İllallâh; Baş Üryan, Sine Büryan, Kılıç Al Kan; Bu Meydanda
Nice Başlar Kesilür Hiç Soran Olmaz. Eyvallah, Eyvallah; Kahrımız, Kılıcımız Düşmana Ziyan,
Kulluğumuz Padişaha Ayân; Üçler Yediler, Kırklar, Gülbâng-I Muhammed, Nûr-u Nebî, Kerem-i
Alî, Pirimiz, Sultânımız Hünkâr Hacı Bektâş Velî, demine, devrânına Hû diyelim.” Hu sözüyle
biter ve dinleyenler, hep bir ağızdan yüksek sesle “ehû” derler. Mevleviler, gülbank çekilirken
dinlerler; Alevi-Bektaşiler ise “Allah Allah” diye zikrederler.

1.10. Semah
Semah, Alevi-Bektaşi cemlerinde
ceme katılanların manevi coşku
hâlinde kendilerinden geçerek ilahî
bir aşkla ayakta dönmeleridir. Alevi-
Bektaşiler, evrende bulunan her şeyin
döndüğünden hareketle Allah’a (c.c.)
olan aşk ve sevgilerini semahla ifade
ederler.
Semah, okunan nefeslerin eşliğinde,
dil, ırk ve cinsiyet ayrımı olmaksızın
ellerini göğe doğru kaldırarak Hak’ın
tek olduğunu zikretmektir. Semah
sırasındaki hareketlerin değişik
anlamları bulunmaktadır. Semahın;
nefsin, bencilliğin, menfaatçiliğin, ikiyüzlülüğün ve yaşama dair tüm kötülüklerin anlamsızlığını
görüp Hak’tan alıp halka vermek, paylaşmak gibi anlamları vardır.
1.11. Nefes

Bektaşi mûsikîsinin en önemli formlarından birisi de nefeslerdir. Nefesler, melodi
karakteri olarak küçük usullerle bestelenmiş ve halk mûsikîsinin etkisinde kalmıştır. Aslında
bu etkiyi mersiye, nevruziyye, düvaz gibi diğer türlerde de görmek mümkündür.

Bazı nefeslerin birkaç ezgisi olabildiği gibi, bazı ezgilerin de birkaç nefesi olabilir.
Nefeslerin ağır usullerle söylenenlerine “oturak”, yürük usullerle söylenenlerine “şahlama”
denilir. Şahlamalar “semah nefesi” olarak da bilinir.

Nefeslerde kullanılan “Bektaşi raksı”, “Bektaşi raksanı” ve “Bektaşi devr-i revanı” adlı
usuller tamamen bu mûsikîye mahsus ve genellikle bestelenen güfteye göre yapılan usullerdir.
Bu nedenle Bektaşi mûsikîsinden başka yerde fazla kullanılmamıştır.

92 93