Page 9 - 10. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 5. Ünite

Günümüze kadar varlığını devam ettiren
mezhepler genel hatlarıyla; itikadi-siyasi,
ameli-fıkhi yorumlar olmak üzere ikiye ay- Mezhepler
rılır. İtikadi mezhepler dinin inanca yönelik
esaslarıyla ilgili farklı görüşler ortaya ko-
yarken fıkhi mezhepler ameli yönüyle ilgili
farklı görüşler ortaya koyar.
Fırka, siyasi ve itikadi mezhepler için kulla- İtikadî/Siyasi Ameli/Fıkhi
6
nılan terimdir. İslam fikir tarihinde insanın Mezhepler Mezhepler
olaylara bakışını ve algılayışını etkileyen
birçok sebep vardır. Bazen insani ve içtimai Şema 5.2: İslam düşüncesindeki mezhepler.
bazen siyasi ve felsefi bazen de ahlaki ve
kültürel gerekçelerle insanlar dinî konularda ayrılığa düşmüşlerdir.

Yorum farklılığına sebep olan ana etkene göre bunları çeşitlendirmek ve isimlendirmek
mümkündür. Siyasi-itikadi oluşumlar “fırka” olarak isimlendirilirken “mezhep” ise fıkhi
oluşumlar için verilen bir isimdir. Bazen bunları birbirlerinden kesin ve kalın çizgilerle
ayırmak mümkün olmayabilir. İtikadi mezheplerin ortaya çıkışında siyasi sebepler olabil-
diği gibi siyasi bir fırkanın ortaya çıkışında da itikadi, dinî gerekçeler olabilir.

Not Edelim

Fırka kelimesi (çoğulu fırak)
sözlükte “ayırmak, bölmek;
açıklayıp hükme bağlamak”
manalarına gelen fark kö-
künden isim olup insanlar
arasından ayrılmış belli bir
grup ve topluluğu ifade eder.

(bk. Bekir Topaloğlu, “Fırka”, TDV
İslam Ansiklopedisi, C 13, s. 35.)

3. İSLAM DÜŞÜNCESİNDE İTİKADİ VE SİYASİ YORUMLAR

İtikadi ve siyasi yorumlar kültürel çeşitlilik olarak görülmeli ve fikri zenginlik
temelinde değerlendirilmelidir.

Hz. Peygamber’in vefatından sonra yaşanan siyasi gelişmeler, dinî yorumların ortaya çık-
7
masına sebep olmuştur. Başlangıçta siyasi yorum farklılıklarından kaynaklanan ihtilaflar
zamanla bazı itikadi mezheplerin oluşmasına neden olmuştur. Bir takım yorumlar da doğ-
rudan inançla ilgili ihtilaflardan kaynaklanmıştır. Bu farklı yorumlar zamanla itikadi siyasi
yorumlar şeklinde nitelendirilmiştir.

Düşünce özgürlüğünün bir ürünü olan çeşitli yorum ve mezheplerin ortaya çıkması doğal
bir durumdur. Bundan dolayı da tarih boyunca Müslümanlar arasında dinî konularda pek

6 bk. Bekir Topaloğlu, “Fırka”, TDV İslam Ansiklopedisi, C 13, s. 35.
7 Ethem Ruhi Fığlalı, Çağımızda İtikadi İslam Mezhepleri, s. 8.
120