Page 9 - İslam Tarihi 2. Ünite

2. Ünite
2. Ünite
Hz. Ali, muhaliflerin Basra’da hâkimiyeti ele
geçirdiklerini haber alınca isyancıların üzerine
yürümeye karar verdi. Ordusuyla harekete geç-
meden önce muhaliflerle görüşmeler yapması
için elçiler gönderdi. Taraflar arasında yapılan
görüşmelerde sulha yaklaşılmış olmakla birlik-
te iki ordunun savaşmasının önüne geçilemedi.
Çatışmalar daha çok Hz. Aişe’nin devesinin et-
rafında gerçekleştiği için “Cemel” ismi ile anılan
bu savaşta galip gelen taraf Hz. Ali oldu. Çarpış-
malar esnasında Talha b. Ubeydullah ve Zübeyr
b. Avvam öldürüldü. Hz. Ali, askerlerine yağ-
madan uzak durmalarını emrederek ganimet
olarak alınan malları şehir halkına iade etti. Ab-
dullah b. Abbas’ı Basra Valiliği’ne tayin ettikten
sonra da yeni başkent Kûfe’ye hareket etti. Hz.
Aişe de şehirden ayrılarak önce Mekke’ye ar- Görsel 2.3
dından da Medine’ye gitti. Hicretin 36. yılında Cemel ve Sıffîn’de Müslümanlar karşı karşıya gelmişti.
gerçekleşen ve Müslümanların kendi araların-
da karşı karşıya geldikleri ilk büyük çatışma olan Cemel Savaşı’nda her iki taraftan pek çok insan ölmüştür. 23
Cemel Savaşı sadece siyasi bir hadise olmayıp İslam akaidinde iman-küfür sınırı, irade hürriyeti, kader
gibi önemli problemlerin tartışma konusu hâline getirilmesine etki eden dinî ve sosyal olaylardan birisidir.
Daha sonra ortaya çıkacak siyasi ve itikadî mezheplerin tartışmaları arasında yer alan, amelin imandan
bir cüz olup olmadığı ve büyük günah işleyenin
akıbeti gibi ihtilaflara da zemin teşkil etmiştir.
Siyasi olmakla birlikte çeşitli sebeplerle daha
sonra dinî ve itikadî mesele hâline getirilen MUHAKEME
olayların başlangıcı sayılabilecek olan Cemel
Vakası itikadî mezhepler tarafından da farklı
şekillerde değerlendirilmiştir. 24 Hz. Ali, Cemel ashabı ile yapılan görüşmelerde:
Hz. Ali, Cemel Savaşı’ndan sonra Şam mu- “Allah’ın huzurunda benimle savaşmanızı mazur
halefeti ile doğrudan ilgilenmeye karar verdi. gösterecek meşru bir mazeretiniz var mı? Ben
Diğer taraftan Hz. Ali’nin Şam’a tayin ettiği sizin din kardeşiniz değil miyim?” diye sormuştur.
valiyi eyalet sınırından geri çevirmiş olan Şam
Valisi Muaviye, Halife’ye karşı savaş hazırlıkları- (Taberî, Tarih, C 4, s. 501.)
na başlamıştı. Muaviye, Hz. Osman’ın mazlum Yukarıdaki metinden de hareketle Müslü-
olarak öldürüldüğü yönünde propaganda ya- manların karşı karşıya gelmelerinin onlara
parak bölge halkını Hz. Ali’ye karşı kışkırtmaya ne tür sorumluluklar yüklediğini değerlen-
devam ediyordu. Şam’daki bu gelişmelere rağ-
men Hz. Ali, Muaviye’yi itaate çağıran mektup- diriniz.
lar gönderdi. Ancak Şam tarafının yönetime is-
yan etmekte kararlı olduğunu görünce taraflar
arasında bir hesaplaşmanın kaçınılmaz olduğu-
nu anladı. Mısır, Kûfe ve Basra valilerine haber
göndererek sefer için hazırlık yapmalarını emretti. Hz. Ali’nin ordusuyla harekete geçtiğini haber alan Mu-
aviye de hicretin 36. yılının sonlarına doğru askerlerini Şam’dan Irak istikametine sevk etti. 25
İki ordu Irak-Suriye sınırında bulunan Sıffîn’de karşı karşıya geldiler. Muaviye’nin Fırat Nehri’ni kontrol
altında tutarak Iraklıların suya ulaşmasını engellemesi üzerine başlayan ilk çatışmalar Hz. Ali ordusunun üs-
tünlüğü ile nihayetlendi. Bunun ardından Hz. Ali, Şamlıları tekrar kendisine itaate davet etti. Görüşmeler-
den bir sonuç alınamayınca taraflar arasında mücadele yeniden başladı. Kısmi çatışmalar ve sonuçsuz barış
görüşmeleri şeklinde cereyan eden savaş, Hz. Ali’nin askerlerine nihai saldırı emri vermesiyle şiddetlendi.
23 bk. Taberî, Tarih, C 4, s. 488-545.
24 bk. Yusuf Şevki Yavuz, “Cemel Vak’ası”, DİA, C 7, s. 321-322.
25 bk. Minkarî, Vak’atü Sıffîn, s. 27-62; İbn Kuteybe, el-İmâme, C 1, s. 99-101.

41