Page 7 - İslam Tarihi 2. Ünite

2. Ünite
2. Ünite
4. Hz. Osman Dönemi
Osman b. Affan, şûranın aldığı karar ve halkın kendisine biat etmesiyle 644 yılında halife seçilmiş-
tir. Hz. Osman’ın on iki yıl süren hilafeti; 644-649 yılları arası sükûnet devri, 650-656 yılları onun
12
öldürülmesiyle sonuçlanan ve İslam tarihinin ilk büyük fitnesinin yaşandığı karışıklık dönemi olarak iki
kısımda ele alınmıştır. 13
Halifeliğinin ilk yarısında hem doğuya hem batıya yapılan seferlerde zaferler kazanılmış, İslam Devle-
ti’nin sınırları en geniş noktasına ulaşmıştır. Harezm fethedilmiş, kuzeyde sınırlar Kafkasya’ya dayanmıştır.
İran’ın fethi tamamlanmış, İskenderiye’nin alınmasıyla da Kuzey Afrika Müslümanların egemenliği altına
girmiştir. Anadolu’da Antakya ve Tarsus alınırken Ermenistan, Kafkasya, Dağıstan, Gürcistan ve Azerbey-
can’ın fethi de tamamlanmıştır. Kuzey Afrika gibi stratejik bir bölgenin fethedilmesinden sonra görevlen-
dirilen komutanlar ile Endülüs’ün fethi için ilk adımlar yine Hz. Osman zamanında atılmıştır. Bu dönemde
ayrıca ilk deniz filosu kurulmuş ve Kıbrıs fethedilmiştir. İslam donanması İskenderiye açıklarında Bizans ile
karşılaşmış ve büyük bir zafer kazanmıştır. Zâtü’s-Sevârî denen bu zaferle Bizans’ın Doğu Akdeniz hâkimi-
yetine son verilmiştir. 14
Fetihlerle genişleyen İslam coğrafyasında yeni Müslüman olanlar arasında zamanla Kur’an okuyuş fark-
lılıkları ortaya çıkmıştı. Tilavetteki farklılık toplumda siyasi ve sosyal olumsuzlukları artırabilirdi. Kendisine
gelen şikâyetleri dikkate alan Halife, Hz. Ali başta olmak üzere sahabilerle yaptığı istişarelerin sonucunda
Kur’an’ın tek kıraat üzerine çoğaltılmasına karar vermiş-
tir. Bu görev Zeyd b. Sâbit, Abdullah b. Zübeyr, Saîd b. Âs
ve Abdurrahman b. Hâris’e verilmiş; Hz. Hafsa’da bulu-
nan “Mushaf” komisyona teslim edilerek ana nüshadan
Kur’an’ın çoğaltılması emredilmiştir. Nüshalardan biri HÂŞİYE
Medine’de bırakılmış; diğerleri Kûfe, Basra, Şam, Mekke,
Yemen ve Bahreyn’e gönderilerek bundan sonra kıraatte
resmî nüshaya uyulması istenmiştir. Resmî nüsha dışında Hilafetinin altıncı yılında Hz. Os-
kalan Kur’an sayfalarını herhangi bir karışıklığa meydan man’ın Hz. Peygamber’den kendisine
vermemesi için yaktırması kimi muhalifler tarafından Hz. kadar intikal eden ve hilafet mührü
Osman’ı eleştirmek için kullanılmıştır. 15 olarak kullanılan gümüş yüzüğü “Eris”
Hz. Osman, artan nüfus nedeniyle başladığı Mescid-i adıyla bilinen bir kuyuya düşürmesi
Haram’ı ve Mescid-i Nebi’yi genişletme işinde kendi ma- tepki çekmiştir. Kuyunun suları boşal-
lından 10.000 dirhem harcamış, bunun yanında kendisi- tılmış ancak tüm aramalara rağmen
ne ait Tâif’teki arsasını Medine’deki bir evle değişerek bu yüzük bulunamamıştır. Büyük üzüntü
evi mescide dâhil etmiştir. Ancak Halife’nin daha önce
kullanılmayan malzemelerle mescidi tamir ettirmesi ve yaşayan Hz. Osman, benzerini yaptırdı-
daha süslü hâle getirmesi yadırganmıştır. 16 ğı mührü ölünceye kadar parmağında
Cuma namazının beş vakit namazda olduğu gibi taşımıştır.
ezan ile duyurulması Hz. Osman Dönemi’nde gerçek-
leştirilen diğer bir uygulamadır. Hz. Peygamber ve ilk (Taberî, Tarih, C 4, s. 282-283.)
iki halife zamanında cuma günü sadece iç ezan okunur-
du. Hz. Osman, Medine’de nüfusun çoğalması üzeri-
ne cuma namazının duyurulması için dışarıda da ezan
okutmaya başlamıştır. 17
Hz. Osman zamanında artan refah seviyesine bağlı olarak ortaya çıkan yaşam tarzı birtakım eleştirile-
re sebep olmuştur. Ebu Zer el-Gıfârî gibi Resulullah’ın (s.a.v.) yanında yetişen bazı sahabe rahatsızlıklarını Hz.
Osman’a bildirmişlerdir. Hatta Şam’dayken yönetime ve zengin sahabilere yönelik ağır eleştirileri Hz. Ebu
Zer’in Medine’ye çağrılmasına sebebiyet vermiştir. Ancak Ebu Zer el-Gıfârî tenkitlerine burada da devam
edince ihtiyaçları karşılanarak Medine’ye üç günlük mesafede bulunan Rebeze’ye gönderilmesi uygun
görülmüştür. Hz. Osman, bu kararı sebebiyle yine eleştirilerin odağında kalmıştır.
18
12 Buhârî, Fedâilü’s-Sahabe, 8.
13 İsmail Yiğit, “Osman”, DİA, C 33, s. 439.
14 Âdem Apak, “Hz. Osman Dönemi Fetihleri”, UÜİFD, C 9, S 9, s. 437-446.
15 Buhârî, Fedâilü’s-Sahabe, 8.
16 bk. Taberî, Tarih, C 4, s. 267.
17 bk. Taberî, Tarih, C 4, s. 287.
18 bk. Taberî, Tarih, C 4, s. 283-286.

39