Page 4 - İslam Kültür ve Medeniyeti 6. Ünite

VI. ÜNİTE
İslam Kültür ve Medeniyeti’nde ŞEHİR

İlk şehirler, su kaynakları, kıyılar, verimli ovalar, ulaşım ve güvenlik yönünden sorunsuz bölge-
lerde ortaya çıkmıştır. Arap yarımadası, Mezopotamya, Hindistan, Mısır ve Anadolu yeryüzündeki
ilk şehirlerin kurulduğu bölgelerdir.

Birçok şehir, askerî, ekonomik ve siyasî nedenlere bağlı olarak kurulmuştur. Ülke sınırlarını
koruma ihtiyacı garnizon şehirlerin, ekonomik amaçlar ise sanayi şehirlerinin ve kıyılarda liman şe-
hirlerinin kurulmasına yol açmıştır. Bir bölgenin savaş, salgın hastalıklar, depremler nedeniyle ha-
rap olması veya terk edilmesi gibi gerekçeler yeni şehirlerin ortaya çıkmasına ortam hazırlamıştır.

Teknolojik gelişmeler ve ulaşımın kolaylaşması yeryüzünün her tarafında yeni şehirlerin kurul-
masına imkân sağlamıştır. Sanayi Devrimi’nden sonra şehirlerin kurulmasında ekonomi tek belir-
leyici etken hâline gelmiştir.

2. ŞEHIR VE MEDENIYET ILIŞKISI

Medine kelimesi şehir anlamına gelmektedir. Medeni, şehirli; medeniyet de şehirli hayat
anlamındadır. Medeniyet ve şehir birbirini tamamlayan unsurlardır. Göçebelik, insanın şehir ha-
9
yatından önce yaşadığı ve geçirdiği bir evredir.İnsan, zaruri ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra hayat-

ta mükemmelliği arar. Böylece şehirli hayatın sınırları içinde yaşamaya razı olur. 10

Medeniyet unsurlarını kıs-
men taşıyan kırsala nazaran şeh-
rin imkânları daha geniştir. Sanat,
edebiyat, mimari, bilim, musiki ve
zanaat gibi faaliyetleri icra etmek
isteyenler burada daha fazla des-
tek ve çalışma imkânı bulur. Orta-
ya çıkan nitelikli ürünlerin, toplum
tarafından anlaşılıp takdir edilme-
siyle şehir, medeniyetin geliştiği
zemin hâline gelir.
Şehir medeniyetin görünür kılınmasını sağlar. (Prizren’den bir görüntü - Kosova)
Medeniyet öncüsü olan peygamberler, şehirlerden veya yerleşik kültüre sahip toplumların
arasından seçilmiştir. Toplumda çürüme ve yozlaşma, genellikle belirli bir gelişim aşamasına ula-
şan şehir hayatında baş gösterdiğinden, peygamberler tebliğlerini genellikle şehir halkına yap-
mışlardır.

YORUMLAYALIM

Günümüzde şehirler; coğrafi olarak kıyı şehri, ekonomik olarak ticaret şehri, finans şehri, kültürel ola-
rak sanat şehri, tarihî olarak antik şehir, Orta Çağ şehri veya gökdelenler şehri, teknoloji şehri, turizm şehri
gibi özelliklerine göre de tasnif edilebilmektedir.

 Şehirlerin farklı şekillerde tasnif edilmesinin nedenleri nelerdir?

9 Taşçı, Hasan, Şehir Mekân Meydan, s. 32.
10 İbn Haldun, Mukaddime, s. 308.

106