Page 4 - İslam Kültür ve Medeniyeti 1. Ünite

I. ÜNİTE
İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNİN DOĞUŞU

Medeniyet kavramı, Müslüman filozoflar ve âlimler tarafından da kullanılmıştır. Farabi’nin Medi-
netü’l-Fâdıla ve İbn Haldun’un Mukaddime adlı eserlerinde medeni kavramı yer alır. İbn Haldun’a göre
insan, doğası gereği medeni bir varlıktır. İbn Haldun umran kavramını ele aldığı Mukaddime adlı ese-
rinde bir medeniyet teorisi kurar. Ona göre medeniyetleri kuran, inşa eden insandır. Aklıyla kültürü ve
medeniyeti inşa eden insan organik bir varlıktır. Organik bir varlık olan insan nasıl ki doğar, büyür ve
ölürse insanın inşası olan medeniyetler de doğar, büyür, gelişir ve ölür. Bir medeniyetin ölmesi, yerine
bir başkasının geçmesi demektir. Hâkim medeniyetin iktidarını ve meşruiyet gerekçesini kaybetmesi,
mevcut insan ihtiyaçlarına kurum ve kuruluşlarıyla artık cevap veremez hâle gelmesindendir.
2
Medeniyet Kavramının Tanımları

● “Medeniyet, kültürün yükselmesiyle oluşan ve
evrensel nitelik taşıyan olgudur.” (Ziya Gökalp)
3
● “İnsanlığın çalışarak ortaya koyduğu teknik
4
eserlerin bütününden ibarettir.” (Nurettin Top-
çu)
● “İnsan, toprak ve zaman arasında onarıcı bir
bağ kurma yeteneğidir. Bu dinamik süreci
başlatması için bir kıvılcım veren temel unsur İbn-i Haldun Nurettin Topçu
5
ise dindir.” (Malik bin Nebi)
● “Medeniyet, tanımı itibariyle bütün insanlı-
ğa hitap eden tarih olgusudur. Tek kişi ya da
insanlığa dönük cephesiyle medeniyet, insa-
nın sadece fiziki ya da fizyolojik ihtiyaçlarına
cevap veren bir sistem olmakla kalmaz. Aynı
zamanda manevi-ahlaki, metafizik ve kültürel
isteklerini de karşılamak amacını taşır. İnsanı
6
bütün cepheleriyle ele alır.” (Sezai Karakoç)
Sezai Karakoç
YORUMLAYALIM

“Günümüzde ‘modernleşme’ ile ‘medeniyet’ kavramlarının eş anlamlı olduğu algısı oluşmuştur. Bu
nedenle medeniyet kavramı, ‘ileri ve model alınması gereken toplum’ anlamında kullanılmaktadır. Batı
merkezli bu yeni anlayışa göre toplumlar, ‘gelişmiş ülke’, ‘az gelişmiş ülke’ ve ‘gelişmekte olan ülke’ gibi
tanımlarla sınıflandırılmaktadır. Bu yaklaşımda medeniyeti Batı’ya mahsus bir olgu olarak sunma çabası
görülmektedir.”
Norbert Elias, Uygarlık Süreci, C 1, s. 327-333
 Toplumların “gelişmiş”, “az gelişmiş” ve “gelişmekte olan” şeklinde sınıflandırılmasının amaçlarını
ve nedenlerini yorumlayınız.

Kültür ve Medeniyet Arasındaki Farklar
Kültür ve medeniyet kavramlarının farklılığına dair çeşitli görüşler vardır. Sosyolog ve antropolog-
ların bir kısmı kültür ve medeniyet kavramlarını eş anlamlı olarak kullanır. Ancak iki kavramın farklı
anlamlarda kullanımı daha yaygındır.
2 İbn Haldun, Mukaddime, C 1, s. 202.
3 Ziya Gökalp, Hars ve Medeniyet, s. 15.
4 Nurettin Topçu, Yarınki Türkiye, s. 196.
5 Malik bin Nebi, Şurutu’n-Nahda, s. 56.
6 Sezai Karakoç, Düşünceler ve Kavramlar I, s. 7.

14