Page 3 - İslam Kültür ve Medeniyeti 1. Ünite

I. ÜNİTE
İSLAM KÜLTÜR VE MEDENİYETİNİN DOĞUŞU

Kültür kavramı, günlük hayata dair bir davranışı açıklamak için kullanıldığı gibi hayatı şekillendiren
ilkeleri ifade için de kullanılır. Örneğin misafire ikramda bulunmak, kültürümüzün temel ilkelerindendir.
Misafire çay ikram etmek ise kültürümüzdeki bu ilkenin, günlük hayata dair bir davranış olarak ortaya
çıkmasıdır. Temel kültürel ilkeler bazı toplumlarda ortak olabilir ancak günlük hayattaki uygulamala-
rı farklıdır. Örneğin evlilik ve nikâh, İslam kültüründe hayatı şekillendiren temel kültürel ilkelerdendir.
Farklı İslam toplumlarındaki nikâh merasimleri ve evlilik gelenekleri kültürün hayat içindeki değişik uy-
gulamalarıdır.

Kültürün özellikleri şunlardır:
● Kültür, tabiatta kendiliğinden bulunmaz; insan ürünüdür.

● Özü itibarıyla zihni ve manevidir. İnsan zihninin görüş, anlayış ve değerlendirme tarzını yansıtır.
● Tarihî süreçte oluşur.
● Toplumun olmadığı yerde kültür de yoktur.

● Her toplumun bir kültürü vardır, kültürsüz insan topluluğu olmaz.
● Kültürü oluşturan unsurlar arasında sürekli etkileşim vardır.
● Kültür kendi içinde bir bütünlük ve tutarlılık gösterir.

● Dışarıdan aldığı unsurlar konusunda seçicidir.
● Sabit değil, değişkendir.

● İnsanın ihtiyaçlarına göre şekillenir. Sürekliliği, temel ihtiyaçları karşılayabilmesine bağlıdır.
FARK EDELİM

Kültür tanımlarının çoğunda ortak bir nokta dikkati çekmektedir: “Bir topluluğun kendine has dav-
ranış ve yaşayış tarzının olması.” Bu durumda şöyle denilebilir: Kültür, şahsi düşünce ve davranışları da
şekillendiren örf ve âdetlerden, değer anlayışlarından ve inançlardan, üretim tarzlarından ve kurumlar-
dan meydana gelen bütünlüklü bir sistem olup toplumun tarihî serüveninin neticesi olarak meydana
gelmiştir.

 Sizce kültür kavramının tanımlarındaki benzerlik ve farklılıkların sebepleri nelerdir?

Kültür Unsurları: Kültürel miras, insanların biyolojik, psikolojik ve sosyal alanlardaki ihtiyaçlarının
karşılanmasında topluma katkı sağlar. İnsan ihtiyaçlarının karşılanmasında rol oynayan etkenlere kültür
unsuru denir. Kültür, manevi ve maddi unsurlardan meydana gelir. Kültürün manevi unsurları inanç, dil,
değerler, gelenekler, sanat anlayışı ve dünya görüşüdür. Kültürün maddi unsurları ise mimari, her türlü
araç-gereç, giysi ve yazılı eserlerdir.

Medeniyet Kavramı: Medeniyet, Arapça m-d-n kökünden türemiştir. Et-temeddün kelimesi
Türkçedeki medeniyet kelimesinin karşılığıdır. Ayrıca medeniyet anlamında el-hadâre kavramı da kul-
lanılmaktadır. Medeniyet, Osmanlı Dönem’i’nde umrân, ma’mûr ve i’mâr gibi farklı kelimelerle ifade
edilmiştir. Medeniyet ilk defa İngilizcedeki civilisation kelimesine karşılık 1838 yılında kullanılmıştır. 1
Kelimenin kullanımı zamanla yerleşerek terim hâline gelmiştir. Günümüz Türkçesinde aynı anlamda uy-
garlık kelimesi de kullanılmaktadır.

1 Norbert Elias, Uygarlık Süreci, C 1, s. 114.

13