Page 13 - Temel Dini Bigiler İslam-1 Lise 2. Ünite

İSLAM VE EKONOMİK HAYAT

7. İslam’ın Mülkiyet Anlayışı

Bir insanın kendi mülkiyeti üzerinde tasarruf hakkı var mıdır? Değerlendiriniz.

Bir kimsenin sahip olup üzerinde her türlü tasarrufta bulunabildiği şeylere mülk denir. Mülke
sahip olan kişiye malik denir. Aynı kökten gelen mülkiyet ise; malike mülk üzerinde düşünülebile-
cek en kapsamlı yetkileri sağlayan haktır. Mülkiyet, bir şeye sahip olmayı ve onun üzerinde tasar-
rufta bulunma hakkını ifade eder. Terim olarak mülkiyet, insanın doğrudan veya vekil aracılığıyla
malın kendisinden yahut kirasından yararlanma, bundan feragat ettiği takdirde karşılığını alma
yetki ve hakkıdır.
30

Kur’an’da mal sevgisinin insanın fıtratında var olduğuna işaret edilmiş, mülkiyet hakkının
bireysel ve toplumsal faydaları sağlayacak şekilde kullanılması istenmiştir. Bu özelliklere sahip
31
olan insanlar da çeşitli yollarla mülkiyet edinmişler ve sahip oldukları mülkler üzerinde tasarrufta
bulunabilmişlerdir. Bununla birlikte dinimize göre Allah (c.c.) Malikü’l-Mülk olarak bütün varlığın
tek ve gerçek sahibidir. O mülkü dilediğine verir, dilediğinden alır. Bu konuyla ilgili Kur’an-ı Ke-
rim’de şöyle buyrulur: “De ki: ‘Ey mülkün sahibi olan Allah’ım! Sen mülkü dilediğine verirsin.
Dilediğinden de mülkü çeker alırsın. Dilediğini aziz edersin, dilediğini zelil edersin. Hayır
senin elindedir. Şüphesiz sen her şeye hakkıyla gücü yetensin.” 32

Dinimizde özel mülkiyet hakkı tanınır ve insanlardan sahip oldukları mallarla ilgili bazı yü-
kümlülükleri yerine getirmeleri beklenir. Örneğin malları Allah (c.c.) yolunda harcamanın ve zekât
vermenin emredilmesi bu tür sorumluluklardandır.
33
Kur’an-ı Kerim’de mirasla ilgili hükümlerin yer alması da İslam’da özel mülkiyetin mevcut
olduğunu gösteren delillerden biridir. Ayrıca ticarî ilişkilerin düzenlenmesi haksız yollardan mal
34
35
edinmenin yasaklanması ve mala karşı işlenen suçların cezalandırılması da özel mülkiyet an-
37
36
layışının olduğunu gösterir. Bir ayette “Aranızda birbirinizin mallarını haksız yere yemeyin.
İnsanların mallarından bir kısmını bile bile günaha girerek yemek için onları hakimlere (rüş-
vet olarak) vermeyin.” 38 buyrularak özel mülkiyet hakkının korunduğu ve ihlalinin Allah’ın (c.c.)
yasakladığı bir davranış olduğu ifade edilir. Bu konuda Peygamber Efendimiz de “Malını savunur-
ken öldürülen kimse şehittir.” buyurarak şahsa ait mülkiyetin dokunulmazlığını ortaya koymuştur.
39
Diğer konularda olduğu gibi mülkiyet konusunda da İslam, helal ve meşru yollardan elde
edilen mülkiyetle haram ve gayrimeşru yollarla ele geçirilen mülkiyet arasında ayrım yapar. Her
konuda itidali ve orta yolu esas alan İslam’da mülkiyet konusunda da denge gözetilmiştir. Kişilerin
sahip oldukları malları cimrilik ederek, sırf kendi menfaatleri doğrultusunda kullanmaları ağır ifa-
delerle eleştirilirken saçıp savurmaları da kınanmıştır. Bu konuda Kur’an-ı Kerim’de cimrilikle ilgili

30 bk. Fahri Demir, İslam Hukukunda Mülkiyet Hakkı ve 34 bk. Nisâ suresi, 7-8, 11-12, 176. ayetler.
Servet Dağılımı, s. 102-103; bk. Ebû Dâvûd, “Büyû’, 5. 35 bk. Bakara suresi, 275, 282, 283. ayetler.
31 bk. Âl-i İmrân suresi, 14. ayet; İsrâ suresi, 100. ayet; 36 bk. Bakara suresi, 188, 279. ayetler; Nisâ suresi, 10,
Fecr suresi, 20. ayet; Âdiyat suresi, 8. ayet. 29. ayetler.
32 Âl-i İmrân suresi, 26. ayet. 37 bk. Mâide 33, 38. ayetler.
33 bk. Bakara suresi, 3, 43. ayetler. 38 Bakara suresi, 188. ayet.
39 Buhârî, Mezâlim, 33.

59