Page 10 - Temel Dini Bigiler İslam-1 Lise 2. Ünite

ORTAÖĞRETİM TEMEL DİNÎ BİLGİLER (İSLAM 1)

Kul hakkı kavramıyla daha çok bir kimsenin haksız yere malını almak, bir kimseyi maddi
açıdan zarara uğratmak anlaşılır. Kul hakkı; insanların malı, mülkü gibi maddi varlıkları yanında
kişilikleri, toplumdaki itibar ve saygınlıkları açısından da dikkate alınması gereken bir hak türüdür.
Bu yönüyle bakıldığında hırsızlık, rüşvet, hile, gasp gibi maddi açıdan insanları zarara uğratan
kötü davranışlarla kul hakkı ihlal edilebildiği gibi yalan, iftira, dedikodu, gıybet gibi insanları mane-
vi yönden zarara uğratan olumsuzluklar da kul hakkına girer.

Kul hakkına girmenin büyük bir günah olduğu ve insanın kul hakkı yemesi durumunda ahi-
rette mutlaka hesaba çekileceği Kur’an-ı Kerim’de şöyle dile getirilir: “Ölçüde ve tartıda hile
yapanların vay hâline! Onlar insanlardan (bir şey) ölçüp aldıkları zaman tam ölçerler. Fakat
kendileri onlara bir şey ölçüp yahut tartıp verdikleri zaman eksik ölçüp tartarlar. Onlar,
büyük bir gün için; insanların, âlemlerin Rabbinin huzurunda duracakları gün için dirilti-
leceklerini sanmıyorlar mı?” Peygamberimiz hadislerinde Allah’ın (c.c.) kendisine karşı işlenen
22
günahları affedebileceğini ancak karşısına kul hakkıyla gelinmemesi gerektiğini belirtmiştir.
23
Kul hakkı ihlali gündelik hayatta bazı tu-
tum ve davranışlarda da karşımıza çıkar. Örne-
ğin trafikte kırmızı ışıkta geçmek, aracını yanlış
yere park etmek, sıraya girilmesi gerekirken
diğer insanların önüne geçmek gibi davranışlar
hak ihlalidir ve kul hakkına girmektir. İnsanların
mahremiyet sınırlarına izinsiz girmek; özel ha-
yatlarını araştırmak, istemedikleri şekilde hitap
etmek; alaya almak, emek vererek ürettikleri
kitap, makale, program, yazılım vb. telif hakkı
olan ürünleri izinsiz bir şekilde kullanmak; baş-
kasının ürettiğini kopyalayarak haksız kazanç Görsel 18: Dedikodu en büyük kul haklarından
sağlamak gibi davranışlar da kul hakkının ihlal birisidir.
edilmesi demektir.

Dinimizde kul hakkı özellikle ahirete borçlu gitmemek açısından önemli görülmüştür. Çünkü
dünyada bir borcun ödenmesi, bir emanetin iade edilmesi gibi yollarla helalleşme sağlanamazsa
kişinin, ihlal ettiği haklar sebebiyle ahirette sorgulanacağı bildirilmiştir. Kul hakkı konusunda du-
yarlı olmak gerekir. Çünkü kul hakkını gözetmek hem bu dünyadaki toplumsal ilişkiler bakımından
hem de ahirette hesap verebilirlik açısından önemlidir. İnanan ve ahirette hesaba çekileceğini
bilen bir insan herhangi bir insanın hakkını ihlal edemez.

Kul hakkı sadece bireyler arası ilişkilerde söz konusu değildir. Kişinin topluma ve devlete
karşı da sorumlulukları vardır. Vergi vermek, askere gitmek, kamu düzenine uymak ve asayişi ih-
lal etmemek vatandaşlık görevleri arasında yer alır. Bunlar aynı zamanda kul hakkını ilgilendirdiği
için dinî birer yükümlülüktür. Bir toplumda kişinin toplumsal sorumluluklarını yerine getirmemesi
sadece o kişiyle sınırlı kalan bir durum değildir. Çünkü diğer insanlar vazifesini yerine getirirken;
görev ve sorumluluklarını ihmal edenler, yaşadıkları topluma haksızlık etmekte ve kul hakkına gir-
mektedirler. Dinimizdeki kul hakkı bilinci gerçek boyutuyla kavrandığında kanuni yaptırımların olmadığı
durumlarda bile insanlar kul hakkını ihlal edici davranışlardan uzak durur.

22 Mutaffifîn suresi, 1-6. ayetler. 23 bk. Buhârî, Rikâk, 48; Müslim, Birr, 59.

56