Page 5 - Siyer 4. Ünite

Ünıte 4

1.3. Muhacir-Ensar Kardeşliği

Hz. Peygamber’in hicretin ilk yılında Medine’de attığı adımlardan biri ensar ile muhacir ara-
sında kardeşlik bağı tesis etmesidir. İslam’a göre bütün Müslümanlar kardeş kabul edilmekle
beraber Allah Resulü (s.a.v.) Enes b. Mâlik’in ailesinin evinde yapılan toplantıda kırk beş muhaciri
“Allah için ikişer ikişer kardeş olunuz.” buyurarak ensardan kırk beş sahabiyle kardeş ilan etti.
Ensarın muhacirlerle evini ve kazancını paylaşacağı muâhât denilen bu uygulama ile muhacir-
lere maddi manevi destek sağlanmış, ümmet olma arzusu kabileye bağlılığın önüne geçmiştir.
6
Bu muâhât, yurtlarını ve zenginliklerini bırakıp hicret eden ve gurbete uyum sağlamaya çalı-
şan Müslümanlar için hayati bir öneme sahiptir. Bu dayanışmanın Peygamberimiz (s.a.v.) eliyle
ve bir ibadet anlayışı içinde gerçekleştirilmesi muhacirlerin yardımlar karşısında mahcubiyet
hissetmesini engellemiştir. Çünkü kardeşleştirme ensarın sorumluluklarını belirlediği gibi mu-
hacirlerin aldıkları yardımı, resmen ilan edilmiş bir hak ve kardeşliğin gereği olarak görmele-
rini sağlamıştır. Ensarın arazileri yarı yarıya paylaşma teklifinin muhacirler tarafından kabul
7
edilmeyerek bakımını üstlenmek şartıyla mahsullerin paylaşılmasına karar verilmesi muha-
cirlerin durumu suistimal etmediklerini göstermesi bakımından önemlidir. Nitekim Peygam-
berimiz (s.a.v.) yaptığı şehir planlaması kapsamında kimseye ait olmayan ve ensarın hibe ettiği
arazilerde muhacirler için evler yaptırmıştır.
8
YORUMLAYALIM

Ensardan Sa’d b. Rebî kendisiyle kardeş ilan edilen Abdurrahman b. Avf’a, “İşte
mallarımın yarısını sana veriyorum.” dediğinde Abdurrahman b. Avf ona şöyle
karşılık vermişti: “Allah malını sana bereketli kılsın, ailene de afiyet versin. Sen bana
Medine çarşısının yolunu göster, kâfi!”
(Buhârî, Menâkıbü’l-ensâr, 3.)
Yukarıdaki diyaloğa bakarak ensar muhacir kardeşliğini yorumlayınız.

Hz. Peygamber hicretin birinci yılında Müslümanların sayısını belirlemek için nüfus sayımı yap-
tırmıştır. Sahabeden Huzeyfe b. Yemân şöyle demiştir: “Resulullah, insanlardan Müslüman’ım
diyenleri benim için yazın, buyurdu. Biz de ona bin beş yüz kişinin adını yazıp getirdik.” Hz.
9
Peygamber’in Müslümanların sayısını öğrenmek istemesi muhtemelen daha çok askerî sebep-
lerle ilgilidir. Allah Resulü (s.a.v.) başlangıçta sahip olduğu askerî kuvveti tespit etmek istemiştir. 10

1.4. Medine Sözleşmesi
Muâhât ile birlikte Müslümanlar arasındaki birliği tesis eden Hz. Peygamber, şehrin diğer sakin-
leri ile de bir sözleşme imzalayarak İslam devletinin temellerini atmıştır. Medine Sözleşmesi
11
ya da Medine Vesikası denilen bu metin İslam devletinin ilk anayasası kabul edilir. Şehirde
12
yaşayan bütün grupları Medine vatandaşı olma paydasında birleştiren bu sözleşme ile Medine
halkının hak ve görevleri ortaya konulmuştur. Sözleşme, muhtevası itibarıyla din hürriyetini
güvence altına almış, sosyal ilişkilerde yardımlaşma ve dayanışmayı geliştirmeyi hedeflemiş,
hukuki ve askerî alanda düzenlemeler yapmıştır.
“Yahudilerin dinleri kendilerine, Müslümanların dinleri de kendilerinedir.” maddesiyle din hürri-
yetini garanti eden sözleşmede “Müslümanlarla Yahudiler arasında Yesrib’e saldıran kimselere

6 Müslim, Fedâilü’s-sahabe, 50; Belâzürî, Ensâb, C 1, s. 319.
7 bk. Adnan Demircan, Siyer, s. 291-293.
8 Belâzürî, Ensâb, C 1, s. 317-318.
9 Buhârî, Cihâd, 181.
10 M. Tayyib Okiç, “İslamiyette İlk Nüfus Sayımı”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C 7, s. 11-15.
11 İbn Hişâm, es-Sîre, C 2, s. 147.
12 Muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi, C 1, s. 189.

9393