Page 3 - Kelam 4. Ünite
P. 3
Yeni İlm-i Kelam, “materyalizm, pozitivizm, Darwinizm, Freudizm gibi akımların dine ilişkin yaklaşımlarına cevap vermeye
çalışan, yeni felsefi cereyanları eleştiren, yeni bilimsel verileri kullanan, Allah’ın (c.c.) varlığını yeni yöntemlerle ispata çalı-
şan, akaid konularını ispat ve izah ederek mukaddesatı savunan bir ilim” olarak tarif edilmektedir.
1
Yeni İlm-i Kelam hareketiyle birlikte klasik kelamın kapsam ve içeriği ile yönteminde bazı değişiklikler
yaşanmıştır:
Konular arasında önem ve öncelik sıraları yeniden gözden geçirilmiş, geçmişte üzerinde çokça durulan bazı konu-
lar (madde, cevher-araz, zat-sıfat ilişkisi gibi) bir kenara bırakılarak ispat-ı vacip (Allah’ın varlığının delillerle ortaya
konulup ispatlanması) gibi konular öncelenmiştir.
Geleneksel kelamda ele alınmayan bazı konulara yer verilmiştir. Örneğin; insan hakları, özellikle kadın hakları ve
kadının toplumsal konumu, İslam dininin diğer dinlerle mukayesesi gibi.
Modern dönemin bilimsel verilerine daha çok ağırlık verilmiştir. Bilim-din ilişkisi çözümlenmeye çalışılmış, ispat-ı
vacip konusunda hudûs ve imkân delili yerine gaye ve nizam delili öne çıkarılmıştır.
Felsefi, biyolojik, psikolojik ve sosyolojik teoriler kendi argümanları çerçevesinde ele alınarak tartışılmış ve inanç
açısından tutarsızlık içeren iddialarına cevaplar verilmiştir. Mekanizm fikrinin temelsizliği üzerinde durulmuş,
Darwinizm, pozitivizm ve Freudizm’in iddiaları eleştirilmiştir.
Yeni İlm-i Kelam’la birlikte herhangi bir mezhebi taklide dayalı yaklaşım bırakılarak içtihat ve görüşler arası tercihe
dayalı anlayış benimsenmiş, klasik kelam problemleri eleştirel bir bakış açısıyla gözden geçirilerek tartışmaya
açılmıştır.
Dönemin kelamcıları bu ilmi güncelleştirmek, sağlam ve doğru temellere dayandırmak çabasında olmuşlardır. Ancak
modern bilim ve düşüncenin mutlaklaştırılması, Batı’dan gelen her şeyin sanki hakikatmiş gibi kabul edilmesi ve aklın faz-
laca öne çıkarılması gibi olumsuz ve sakıncalı yönelişlere kısmen de olsa kapılabilmişlerdir. Bu dönemde yazılan eserlerde,
ele alınan konuların kısa, sade ve anlaşılır olması, ihtilaflara ve ayrışmalara götürecek konulardan sakınılması, ittihad-ı İslam
(İslam birliği) fikri doğrultusunda çalışılması, kelamın bütün konuları yerine seçilmiş konularda, dinin ferdî ve toplumsal bo-
yutuna dair eserler verilmesi, dinin bir bütün olarak ele alınması ve savunulması gibi hususlar öne çıkmaktadır.
2
2. Kelam İlmi ve Güncel Konular
Batı dünyasında özellikle 16. yüzyılda başlayan Rönesans ve Reform hareketleri, zamanla hümanizm, sekülerizm, ras-
yonalizm gibi duraklardan geçerek 19. yüzyılda pozitivizme dönüşmüş ve insanlık belki de ilk defa bu yüzyılla birlikte kitleler
hâlinde dinin ve ahlakın inkârına doğru sürüklenmiştir.
Pozitivizmin akla, bilime, deney ve gözleme vurgu yaparak dinî, vahyi, kutsal olanı sürekli eleştirmesi ve dinin artık
miadını doldurduğu tezini sürekli gündeme getirmesi, zaman içinde insanları materyalizm, ateizm, nihilizm gibi açmazlara
sevk etmiştir. İnançsızlığın yayılmasına ve toplumsal yapının çözülmesine neden olan bu tür düşünceler, zamanla Müslüman
toplumlar arasında da yaygınlaşmıştır.
T ARAŞTIRALIM
Modern Batı düşüncesinde diğer bütün akımları etkileyen ve hepsini şekillendiren anlayışlardan birisi de
hümanizmdir. Hümanizm ilk planda insan sevgisi gibi sunulmak istense de özü itibariyle insan merkezci ve
beşerperest bir anlayıştır.
Hümanizm konusunu araştırarak modern Batı düşüncesinin belirleyicilerinden
olan bu akımı öğreniniz.
1 Cemalettin Erdemci, “Yeni İlm-i Kelam”, Kelam’a Giriş, s. 107.
2 Ulvi Murat Kılavuz-Ahmet Saim Kılavuz, Kelam’a Giriş, s. 74 vd.
70 71
