Page 2 - Kelam 4. Ünite

1. Günümüzde Kelam İlmi

N NOT EDELİM Kelam ilmi, iman esaslarını açıklayan, iman esaslarına yönel-
tilen eleştirilere cevap veren bir ilimdir. Hemen her ilim dalında
olduğu gibi kelam ilminin de ele aldığı konuları (mevzu), kendine
Her ilim dalında olduğu gibi kelam ilmi-
nin de ele aldığı konuları (mevzu), kendine mahsus olarak bu konuları ele alış yöntemi (usul) ve belirli bir
mahsus olarak bu konuları ele alış yöntemi amacı (gaye) vardır.
(usul) ve belirli bir amacı (gaye) vardır. Öteden beri kelam âlimleri konu, amaç ve yöntem itibariyle

kelam ilmini sistemleştirme çabası içinde olmuşlar ve bize çok
zengin bir literatür bırakmışlardır. İnsanlık tarihinin büyük değişimleri dışında dinlerin inanç meselelerine yaklaşımı çoğunluk-
la aynı kalmış, konular hem muhteva hem de usul yönüyle yüzyıllar boyunca benzer kalıplarda aktarılagelmiştir. Ama dinleri
derinden etkileyen büyük değişim dönemleri de yaşanmıştır. Dinlerde sabit ve değişmez bir öz olduğu gibi zamanın şartlarına
göre yeniden yorumlanan boyutlar da söz konusudur. Bu durum bazı disiplinler için de geçerlidir.

Bu bağlamda kelam ilminde klasik terimlerle söyleyecek olursak mesâil denilen ana konular yanında bir de vesâil adı
verilen, ana konuları anlamaya vesile ve yardımcı olan konular vardır. Mesâil aynı kalmakla beraber vesâil değişebilmiştir.

Kelam ilminin açıkladığı ve savunduğu inanç esaslarında başlangıçtan bugüne kadar herhangi bir değişiklik olmamıştır.
Ancak 16. yüzyıldan itibaren özellikle Batı dünyasında yaşanan gelişmeler ve değişmeler İslam dünyasını da etkisi altına
almaya başlayınca kelam ilminin önüne bazı yeni problemler çıkmıştır. Öz itibariyle çoğunlukla aynı olmakla birlikte yöntem
ve yaklaşım açısından yeni sorular ve sorunlar belirmiştir.

İnsana, bilgiye, kâinata, dünyaya, dine, bilime bakışlar değişmiş, yeni dünya görüşleri ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu
anlamda yeni felsefi akımlarla yüz yüze gelinmiştir. Sadece Müslüman kelamcıları değil bütün ilâhiyatçıları ilgilendiren ve
dinleri derinden etkileyen yaklaşımlarla muhatap olunmaya başlanmıştır.

Rönesans, Reform, hümanizm, düalizm, sekülerizm, aydınlanma, pozitivizm, rasyonalizm, progressivizm, materyalizm,
nihilizm, ateizm, empirizm, deizm, mekanizm gibi modern Batı düşüncesinin kilometre taşları diyebileceğimiz süreçlerle
birlikte yeni bir dönem başlamıştır. Başta Hristiyanlık olmak üzere bütün dinler ve özellikle 19. yüzyıldan itibaren de İslam
dünyası, modern Batı’nın fikir ve inanç problemleriyle yüzleşmek ve hesaplaşmak zorunda kalmıştır.

Bu yeni dönemde Batı’nın kendi tarihi ve diniyle hesaplaşması esnasında türetilen ve büyük ölçüde materyalizm ve
pozitivizm temelli felsefi, biyolojik, psikolojik ve sosyolojik teoriler, İslam inançları açısından da tehdit ve tehlike oluşturmaya
başlamıştır. Özellikle bazı konularda geçmişte kullanılan yöntemler, ortaya konulan deliller artık istenilen ölçüde ihtiyaçlara
cevap veremez olmuştur.

İşte Yeni İlm-i Kelam, modern dönemin sonlarına doğru 19. yüzyılın son çeyreğinde temelleri atılan ve büyük ölçüde 20.
yüzyılda çerçevesi netleşen bu yeni dönemde, yeni bir yaklaşım biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Yeni İlm-i Kelam, yeni
ortaya çıkan bir ilim değil, kelam ilminin kendini yenilemiş hâlidir.

T TARTIŞALIM

Kelam ilminin değişen şartlar karşısında kendisini yenilemesi niçin bir zo-
runluluktur? Yeni İlm-i Kelam olmasaydı güncel meselelere ve özellikle çağdaş
inanç problemlerine karşı Müslümanlar ne yapabilirdi? Tartışınız.

70