Page 10 - Fıkıh Okumaları 4. Ünite

4. ÜNİTE

İrade beyanı: Tarafların evlenmeye dönük iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak sözlü veya
yazılı bir şekilde açıklamalarıdır. İrade beyanı, klasik fıkıh kitaplarımızda “îcâb” ve “kabul” terimleri ile ifa-
de edilmiştir. Eşlerin hangisinden olursa olsun ilk teklif “icab” buna verilen cevap ise “kabul” olmaktadır.

İslam hukukçularının çoğunluğu irade beyanında kullanılan sözlerin toplumların örf ve âdetiyle
ilgili olduğunu söylemişlerdir. Bu yüzden her toplumun kendi dilinde evlilik akdini yapmak için kullandığı
söz ve şekillerle nikâh akdi yapılabilmektedir.

Mahal (Mevzuu): Her akdin gerçekleşmesi için tarafların irade beyanlarının yöneldiği ve akdin
hükmünün üzerinde gerçekleştiği, o akdin bir konusu (mahalli) vardır. Nikâh akdinin konusu ise evlilik
çerçevesinde eşlerin birbirlerinden karşılıklı istifadesi, her alanda dayanışma ve paylaşma içerisinde ol-
masıdır.

Nikâh Akdinin Şartları

Mâlikîler, Şâfiîler ve Hanbelîlerden oluşan cumhur, genel olarak nikâh akdinin rükün ve şartları
arasında bir ayrım yapmayarak her ikisini birlikte “akdin unsurları (rükün)” olarak ele almışlardır. Hanefi-
ler ise nikâh akdinin rükün ile şartlarını ayrı değerlendirerek nikâhın şartlarını; “in’ikad (kuruluş), sıhhat
19
(geçerlilik), nefâz (yürürlülük) ve lüzûm (bağlayıcılık)” olmak üzere dört grupta ele almıştır.
İn’ikad Şartları (Kuruluş Şartları):

Bir akdin kurulabilmesi, meydana gelebilmesi için gereken şartlara “in’ikad şartları” denir. Buna
göre in‘ikad şartları, nikâh akdine hukuken varlık kazandıran şartlardır. Bu şartlardan birinin bulunmaması
durumunda akit batıl olur. Mezhepler arasında bazı farklılıklar olmakla birlikte nikâh akdinin kuruluş şart-
ları şunlardır:

Evlenme Ehliyeti: Başkalarının izin ve
onayına ihtiyaç olmadan evlenebilme ehliyeti-
ne sahip olmak demektir. İmam Muhammed,
yetişkin kızın evlenmesinde veli ile kızın birlik-
te karar vermesi gerektiğini söylemiştir. Buna
göre veli, rızasını almadan kızını evlendireme-
yeceği gibi kız da velisinin onayını almadan ev-
lenemez.
20
Netice itibari ile nikâh, sadece bir kadın
ile erkeğin, şahitler huzurunda evlilik kararını
açıklamalarıyla tamamlanan bir sözleşme ola-
rak değerlendirmemelidir. Onun hem Allah’ın
rızasına hem tarafların yararına uygunluğunun
da denetlenmesi gerekir. Veli, bu denetimi ya-
pıp gerekli izni verecek kişi olduğundan nikah,
onu izni dahilinde kıyılmalıdır. Peygamberimiz
bu hususta “Hangi kadın, velisinin izni olmadan
Evlenme akdinin en önemli unsurunu evlenecek
21
nikâhlanırsa onun nikâhı batıldır...” buyurmuş- olan taraflar yani kadın ve erkek oluşturmaktadır.
19 bk. Kâsânî, Bedâiü’s-sanâi’, C. 3, s. 325.
20 Bilmen, Hukuk-i İslamiyye ve Istılahâtı-ı Fıkhîyye Kamusu, II, 56-57.
21 Ebû Dâvûd, Nikâh, 18-19.
101