Page 5 - Ebru 2. Ünite

EBRU SANATININ TARİHÇESİ ve MEŞHUR ÜSTADLARI

4. Ebru Üstatlarımız

Onlar olmasaydı bugün bu sanat hâla icra ediliyor olmazdı. Ebru sanatının günümüze
kadar aktarılmasında emeği geçen ebru sanatçılarından bahsedelim.

Silsile yoluyla bugüne kadar ılmış ebru sanatındaki sanatçıların önemi belirtiniz.
4.1. Şebek Mehmed Eefendi

Tertîb-i Risâle-i Ebrî’nin 3a sayfasının baş tarafında Şebek adıyla anılan Mehmed
Efendi’den “rahimehullah” (Allah rahmet eylesin) diye bahsedilmiştir. Buna göre ölümü
hicri 1017, miladi 1608 yılından evvel olmalıdır. Aynı yerde geçen “Nüsha-i Şebek”
sözünden de niteliğini bilemediğimiz bir risale kaleme aldığını anlamaktayız. Şebek lakaplı
bu ebrucunun isminin Mehmed olduğunu ise bu risalenin ortaya çıkışından yaklaşık on yıl
sonra ele geçen bir belgeden öğrenmekteyiz.

4.2. Hatib Mehmed Efendi

Büyük Ayasofya Camii’nde hatiplikle vazifeli olduğundan TARTIŞALIM
Ayasofya Hatibi veya Hatib diye anılan Mehmed Hatip ebrusu ismini nerden
Efendi’nin doğum tarihi bilinmemektedir.Bununla beraber, almıştır? Tartışınız.
Müstakimzâde Süleyman Saadettin Efendi’nin Tuhfe-i Hattâtîn adlı kaynak eserinde
kendisinden “Pîr-i Fânî” diye bahsedildiğine göre vefat tarihi olan Muharrem 1187/Nisan
1
1773’te hayli yaşlı olmalıdır. Hat sanatı tarihinde Eski Zühdî diye tanınan İsmail Zühdî
Ağa’dan (ö. 1144/1731) sülüs-nesih yazılarını öğrenmiş ve eserler vermiştir. Ancak asıl
şöhreti ebru sanatındadır. Hafif bir zemin üzerinde, farklı renklerde damlaları iç içe koyup
ince tel ya da tek at kılı ile hareket vererek oluşturduğu ebru tarzı çok beğenilmiş ve bu
tarz kendi adıyla anılır olmuştur. Uygulama bölümünde yapımını izah edeceğimiz bu tarz,
çiçekli ebru formlarına da temel teşkil etmiştir. Hatib ebru denilmekle hatib formu anlaşılır.
Bir kavram kargaşasına mahal vermemek için hangi formda olursa olsun Hatib Mehmed
Efendi’nin elinden çıkan ebruların tümüne Hatib’in ebrusu demek daha uygun düşecektir.
Sultan III. Ahmed devrinde zamanla yıpranmış olan hat eserlerinin yenilenmesi faaliyeti
başlatılmış, bu yolla pek çok nadide eser yeniden hayat bulmuştur. Bu büyük yenileme faaliyetleri
sırasında yazı etraflarına pervaz olarak yakıştırılan ebruların pek çoğunda Hatib Mehmed
Efendi’nin imzası vardır. Kullandığı renklerin armonisi, fırçasından dökülen çok hoş nakışlarla
Hatib Mehmed Efendi, bu gün müze ve kütüphanelerimizde ziyaretçilerini beklemektedir.
Muharrem 1187/Nisan 1773’de Hocapaşa (Sirkeci) yangınında ebrularını kurtarmaya
çalışırken ebrularıyla beraber yanarak, elim bir şekilde vefat etmiştir.

4.3. Şeyh Sadık Efendi

Buhara’nın Vabakne şehrinde doğan Özbekler tekkesi şeyhi Sadık Efendi’nin hayatı hakkında
ayrıntılı bilgimiz bulunmamaktadır. Ebruyu, Buhara’da öğrendiği ve iki oğlu Edhem ve Nafiz
Efendilere de öğrettiğini bilmekteyiz. Dergahdaki kabir kitabesinden Şeyh Sadık Efendi’nin 17
Recep 1262 / 11 Temmuz 1846’da vefat ettiği anlaşılmaktadır. 2

1 MÜSTAKİMZÂDE, s. 386.
2 DERMAN 1977, s. 32.
25