Page 8 - Dinler Tarihi 1. Ünite

DİNLER TARİHİ

İslam dünyasında diğer dinlerle ilgili çalışmalar hicri ilk asırda
başlamıştır. Bu dönemin bir ürünü olan “el-Fırak” ve “er-Redd” tarzı
eserler, dinleri tarafsız olarak ele almadığı ve nesnel olmayan yakla-
şımları nedeniyle modern Dinler Tarihi'nin amaç ve metotlarına ay-
kırıdır. Abdulkahir el-Bağdâdî’nin (ö. 1037) “el-Fark Beyne’l-Fırak” ile
Gazâli’nin (ö. 1111) “er-Reddü’l-Cemîl” adlı eserleri bu tür çalışmalar
arasında sayılır.

Aynı dönemlerde diğer dinleri objektif olarak inceleyen çalış-
malar da yapılmıştır. Bunun en güzel örnekleri Bîrûnî’nin (ö. 1048)
“Tahkîku Mâ li’l-Hind” ile Ebu’l-Meâli Muhammed b. Ubeydullah’ın
(ö. 1092) “Beyânü’l-Edyan” adlı eserleridir. Özellikle Bîrûnî’nin adı
İbn Hazm’ın “Kitâbu’l-Fasl geçen eseri, modern Dinler Tarihi bilimi için çok önemlidir. Bîrûnî,
fi’l-Milel ve’l-Ehvâi ve’n-
Nihal” adlı eseri Müslüman bir âlim olarak diğer dinler konusunda objektif davrana-
bilmiştir.

Sonraki dönemlerde din çalışmaları
BİLİYOR MUSUNUZ? “el-milel ve’n-nihal” tarzına dönüşmüştür.
Vahye dayanan dinler için “milel” (dinler,
milletler), diğer dinler için de “nihal” (yol-
Bîrûnî’nin “Tahkîku Mâ li’l-Hind” adlı eseri, lar, mezhepler) terimleri kullanılmıştır. Mi-
Hinduizm konusunda tarafsız kaleme alınmış lel-nihal tarzının en iyi örnekleri arasında
önemli bir eserdir.
İbn Hazm’ın (ö. 1064) “Kitâbu’l-Fasl fi’l-Milel
Şehristanî’nin “el-Milel ve’n-Nihal” adlı ve’l-Ehvâi ve'n-Nihal” ile Şehristanî’nin (ö.
eseri, mukayeseli dinler tarihi çalışmalarının 1153) “el-Milel ve’n-Nihal” isimli eserleri sayı-
ilki kabul edilir. labilir. Özellikle Şehristanî’nin adı geçen ese-
ri, yüzyıllar boyu bilim çevrelerinde kaynak
kitap olarak kullanılmıştır.
13
Osmanlı’da Tanzimat Dönemine kadar “el-milel ve’n-nihal” ile
“kısas-ı Enbiyâ” tarzı eserler veya bunların tercümeleri ön plan-
dadır. Dinler Tarihi, bilim dalı olarak 19. yüzyılın ikinci yarısından
itibaren modernleşme hareketlerinin de etkisiyle, eğitim kurum-
larında yer almaya başlamıştır.

BİLİYOR MUSUNUZ?

Cumhuriyet öncesi dönemde Dinler Tarihi ile ilgili kaleme
alınan ilk eser, Şemseddin Sami’nin Esâtir isimli kitabıdır. Masallar
anlamına gelen Esâtir, Kur’an-ı Kerim’de geçen ve “Eskilerin
Masalları” anlamına gelen “Esâtîru’l-Evvelîn” ifadesinden alınmıştır.

Şehristanî’nin “el-Milel
ve’n-Nihal” adlı eseri

13 Günay Tümer, “Din Bilimleri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 9, s. 334-335; Baki Adam, Dinler Tarihi El Kitabı, s.
24-25.

20