Page 3 - İslam Tarihi 5. Ünite

5. Ünite
5. Ünite

“Ana gibi yâr, Bağdat gibi diyar olmaz.”
Atasözü

1. Abbasilerin Kuruluşu
750 yılında kurulan Abbasi Devleti, ismini Hz. Peygamber’in amcası Abbas b. Abdülmuttalib’den almış-
tır. Abbasoğulları, uzun bir propaganda faaliyetinin ardından gerçekleştirdikleri ihtilal neticesinde Emevi
Devleti’nin varlığına son vermişlerdir. Devlete adını veren Abbas ve oğlu Abdullah yaşadıkları dönemin
siyasi hadiselerinden uzak durmayı tercih etmiş, torunu Ali b. Abdullah da babalarının izinden gitmiştir.
Buna rağmen Emevi Halifesi I. Velid’in baskıları sebebiyle Dımaşk’ı terk edip Humeyme’ye çekilmek zorun-
da kalmıştır. Abbasilerin, Suriye hac yolu üzerindeki Hu-
meyme’ye yerleşmeleri, istikbalde gerçekleştirecekleri
ihtilal için uygun bir zemin teşkil etmiştir. Zira Emeviler
aleyhine yürütülen hareketin temelleri burada atılmış,
otuz iki yıl gibi uzun bir zamana yayılan ve gizlilik içeri-
sinde yürütülen propaganda faaliyetleri de buradan ida-
re edilmiştir. Abbasi hanedanını iktidara taşıyan daveti
başlatan ve organize eden kişi ise Ali’nin oğlu Muham-
med olmuştur.
1
Humeyme’yi ihtilal merkezi olarak belirlemiş olan
Muhammed b. Ali, Horasan’ı da faaliyet sahası olarak
tespit etmiştir. Kabile kavgalarının çokça yaşandığı bu
bölgenin, merkezî idareden uzak olmasını ve bünyesin-
de Emevi karşıtı mevaliyi barındırmasını ihtilal için bir Görsel 5.1
fırsat olarak görmüştür. Mevalinin Hz. Peygamber ailesi- Bağdat surları
ne olan sevgisini dikkate alan Muhammed b. Ali, propa-
gandasını “er-Rıza min Âl-i Muhammed (Peygamber ai-
lesinden kimden razı olunursa)” şeklinde formülleştire-
rek Horasan’a davetçiler göndermiştir. İhtilalin hareket
noktaları olan Horasan ve Humeyme arasında irtibatı HÂŞİYE
sağlaması için ise Emevi aleyhtarı faaliyetlerin merkezi
konumundaki Kûfe şehrini tercih etmiştir. Haşimoğulları soyunda birleşen Alioğulları
2
Abbasiler, Şiîlerin de desteğini alarak propaganda ça-
lışmalarına Kûfe ve Horasan’da devam ettiler. Ne var ki ile Abbasoğulları, dostluk ve samimiyete dayalı
Hz. Peygamber ailesine mensup bir imam adına faaliyet bir münasebet geliştirmiştir. Ortak düşman-
gösteren pek çok davetçi bu süreçte Emevi idarecileri ları Emevilere karşı birlikte hareket eden bu
tarafından yakalanarak öldürüldü. Fakat imamın kimliği- iki kol arasındaki ilişkiler, Hz. Ali’nin torunu
nin gizli tutulması sebebiyle Abbasi hanedanı uzun süre Ebu Haşim’in imamet hakkını Muhammed b.
devletin takibatından kurtulmayı başarmıştı. Abbasi da- Ali’ye devretmesine kadar birlik ve beraberlik
vetini başlatan Muhammed b. Ali’nin 743 yılında vefat içerisinde devam etmiştir. Öyle ki Abbasi ha-
etmesinden sonra vasiyeti gereği yerine oğlu İbrahim b. nedanından Muhammed b. Ali, Ali evladının
Muhammed geçti. Davetin yeni lideri Horasan’daki ge- temsilcisi Ebu Haşim’in yanında büyümüş,
lişmeleri hızlandırmak adına ailenin vekili sıfatıyla Ebu onun derslerine katılmak suretiyle Haşimiye
Müslim el-Horasanî’yi bölgeye gönderdi. Ebu Müslim’in hareketi içinde tanınan bir isim olmuştur.
Horasan’da hareketin liderliğini üstlenmesi Abbasi ihti-
lali için bir dönüm noktasıdır. Nitekim ihtilal hazırlıklarını (Mehmet Atalan, “Abbasi Daveti Sürecinde
tamamlayarak 747 tarihinde İmam İbrahim’in gönderdi- er-Rıza min Âl-i Muhammed Söylemi” ,
ği siyah bayrakları açmak suretiyle isyanı resmen başla- İAD, C 18, S 2, s. 184.)
tan kişi Ebu Müslim el-Horasanî’dir. 3
1 Belâzürî, Ensâb, C 4, s. 70-104.
2 Taberî, Tarih, C 6, s. 562-564; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, C 4, s. 322-323.
3 Belâzürî, Ensâb, C 3, s. 467; Taberî, Tarih, C 7, s. 329, 363.

87