Page 12 - Hüsnihat 3. Ünite

HAT SANATI ESERLERİ

4. 1. 3. Düz Satırlı ve İstifli Levhalar
Satır, kâğıt üzerine yazı yazarken, yazının eğri olmaması için mistar ile çizilen düz çizgiye de-
nir.

Hat sanatında harflerin baş, gövde veya uzantılarından neresinin satır çizgisine oturacağı, ne
kadarının yukarıda ve ne kadarının aşağıda olacağının kuralları ve ölçüleri tarihî süreçte belirlen-
miştir. Harfler ve kelimeler tek başlarına ne kadar güzel yazılmış olsa da belirlenen bu satır niza-
İKİ KELİMEDE BİR DEFA KULLANILAN “LAM” mına uymadığı zaman göze güzel görün-
HARFİNİ BULABİLDİNİZ Mİ ? mez. Mıstarı düzgün olan yazı için “yazı
(Kalem Suresi ayet 4)
satıra oturmuş”, aksine bozuk olanlar için
de “harfler satırda hora tepiyor” tabirleri
kullanılmıştır. Bu nedenle harflerin hangi
kısmının satır çizgisi hizasından geçeceği
kaide hâlinde hat eğitimi esnasında öğre-
tilir. 1
Bu sanatta harf ve kelimelerin satır ni-
zamında sıralanması esastır. Bütün yazı
çeşitleri normal olarak düz satır nizamın-
da yazılır. İnce kalemle yazılan nesih, rik’a,
muhakkak, reyhânî ve tevkî’ yazıları ise
sadece düz satır olarak yazılıp istif yapıla-
mayan yazı türleridir.

Düz satır nizamındaki yazılar, harfleri-
nin ve kelimelerinin birbirinin peşi sıra uyum içinde, aşağı yukarı kaydırmaksızın düzgün bir
satır üzerine yazılan yazılardır. Burada harfler birbiri üstüne istif dediğimiz bindirmeler yapmaz.
İstif: Hat sanatında harf ve kelimelerin üst üste getirilerek ahenkli ve göze hoş gelecek bir şe-
kilde yerleştirilmesine denir. 2
Sülüs ve celî sülüs yazıları, yapıları itibarıyle istif yapılarak yazılmaya en müsait yazılardır.
Hat yazılarında istif yapılmasının amaçlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

1 - Yazılan metni harfleriyle ve kelimeleriyle ahenkli olarak tek parça bir görünüme getirebil-
mek.

2 - Metni en estetik şekle ve görüntüye büründürerek içeriğindeki mesajın belki asırlar boyu
ihtişamla ve zerâfetle hem gönüllere hem de gözlere hitap etmesini sağlayabilmek,

3 - Özellikle mimaride sınırları belirli alana metni en estetik bir şekilde sığdırabilmek ve yazı-
lacak alandan tasarruf sağlayabilmek.
İstifli bir kompozisyonu oluşturarak yazmak uzun bir zaman ve geniş bir tecrübe ister, zaman-
la kazanılır, hat eğitiminin son merhalesidir. Bazı hattatlar, büyük kabiliyetlerine rağmen yeni is-
tifler geliştirmekte verimli olamayıp eski istifleri tekrarlamışlardır. Ressamlıkla da uğraşan hattat-
ların istif yapmada daha başarılı oldukları görülmektedir. İstif çalışmaları esnasında meslektaşlar
arasında görüş alışverişi de istifin güzelleşmesi yolunda ufuk açar.

1 Abdülkadir Yılmaz, Hat Sanatında Satır Sistemi, s.30-32.
2 Uğur Derman, “istif” md, TDV İslam Ansiklopedisi, C 23, s.330-333.

57