Page 4 - Hüsnihat 2. Ünite

HAT SANATINDA YAZI ÇEŞİTLERİ

2. Altı Yazı Çeşidi

İslam yazıları arasında farklı tarz ve BİLGİ KUTUSU
üsluplara sahip altı çeşit temel yazı şekli İslam harfleriyle yazıların karakterlerinde
oluşmuş ve meşhur olmuştur. Buna Arap- bu şekilde çeşitlilikler oluştuğu gibi Latin
ça olarak “Aklâm-ı Sitte”, Farsça olarak da harfleri ile de “times new roman, arial, ver-
“Şeş Kalem’’ denilmektedir. dana,” şeklinde karakterler vardır.

Altı yazı çeşidi şunlardır:

1- Muhakkak, 2- Reyhânî, 3- Sülüs, 4- Nesih, 5- Tevkî’, 6- Rikâ’. Bu yazılara, temel
karakterlerini ve özelliklerini ifade edecek anlamlarda isimleri verilmiştir
Şeyh Hamdullah tarafından da bu altı yazının bütün çeşitlerine son şekli verilerek tamam-
lanmıştır.

Bu yazıları birbirinden ayıran bünye farkıdır, yoksa harf şekillerinin esası birdir.

2.1. Muhakkak (ققحم ) :

Sözlükte doğruluğu anlaşılmış, ispat olunmuş gibi anlamlara gelir.
Muhakkak kaleminin ağzının kalınlığı sülüs kalemle aynıdır. Muhakkak yazıda dik
harflerin boyları sülüs yazıya oranla daha uzundur. Diğer harfleri de sülüse kıyasla
daha büyük olup yayılma özelliği gösterir.

2.2. Reyhânî (نياحير ) :

Harf şekillerinin hepsi değilse bile hemen
hemen tamamı reyhan çiçeğine benzetildi-
ğinden bu adı almıştır.

Reyhânî, muhakkak yazının kurallarına
bağlı olup onun küçük yazılan şeklidir. Ka-
lem kalınlığı nesih kalemi kadardır. Ancak
nesih yazıya nisbetle bazı harfleri geniş ve
büyüktür. Reyhânî yazı daha çok Mushaf ya-
zımında ve diğer kitap nevilerinde kullanıl- Şeyh Hamdullah’ın muhakkak-reyhani kıt’ası
mıştır.

2.3. Sülüs (ثلث) :

Kelime anlamı üçte bir demektir. Adını başlangıçtaki yuvarlak karakterli yazıdan
gelişen tomar yazının üçte bir ölçüsünden almıştır. Umumiyetle kalem ağzı kalınlığı 3
mm. olan sülüs yazı harflerinin boyları ve genişlikleri muhakkak yazıya nisbetle biraz
küçüktür. Sin, sad ve kaf gibi kâse şeklindeki harflerinin de daha derin ve kısa olduğu
görülmektedir. 1

1 Ali Alparslan, Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, s.21.

31