Page 15 - Hitabet ve Mesleki Uygulama 4. Ünite

DİNÎ HİZMETLERDE CAMİ MUSİKİSİ

Kültürümüzde özellikle tekkelerde ve camilerde aylara göre seçilmiş ilahilerin okunması gelenek
hâlini almıştı. Muharrem ayında Kerbela Vak‘ası’na, özellikle de Hz. Hüseyin’in (r.a.) şehadetine, ehl-i
beyt sevgisine dair okunan ilahiler muharrem ilahileri veya kısaca “muharremiyye” adıyla anılırdı.
Mevlit ayları denilen rebiülevvel ve rebiülahir aylarında yapılan mevlit merasimlerinde naatlar yanın-
da güftelerinde Resul-i Ekrem’e (s.a.v.) ait unsurların bulunduğu ilahiler okunurdu. Ramazan ayında
camilerde kılınan teravih namazlarının her dört rek‘atından sonra okunan eserler ramazan ilahileri
adıyla anılmıştır. Ramazanın ilk iki haftasında okunan ilahilerin güfteleri, “Merhaba ya şehr-i rama-
zan” mısrasıyla başlardı. Uğurlama geceleri denilen son iki haftada okunan ilahilerde ise ramazanın
sona ermesinden doğan hüzün terennüm edilir, “Elveda ya şehr-i ramazan” gibi mısra ve nakaratlara
yer verilirdi. Şevval, zilkade ve zilhicce aylarında hac ibadeti ve mukaddes yerlerin özlemini teren-
nüm eden ilahiler okunurdu.

İlahi formlarının başlıcaları şunlardır:

1. Tevhid: Allah’ın varlığı, birliği, esma ve sıfatı ile bunların çeşitli tecellilerini anlatan dinî manzu-
melerdir.
2. Münacat: Allah’a yalvarmak, O’ndan af ve mağfiret dilemek için yazılmış, cami ve tekkelerde
besteyle okunan ilahilerdir.
3. Naat: Hz. Muhammed’i (s.a.v.) övmek, yüceltmek, onun özelliklerinden bahsetmek, şefaatini
dilemek gibi maksatlarla yazılmış şiirlerdir.
4. Tevşih: Mevlit ve mi‘râciyye bahirleri arasında okunan, Hz. Peygamber’i (s.a.v.) konu almış ilahi-
lerdir.
21

Camide okunacak ilahilerin imkân ölçüsünde halk tarafından yaygın olarak bilinen ve cemaatin
katılabileceği bestelerden seçilmesi uygun olur.

Koro hâlinde okunmak için bestelenen ilahilere "Cumhur ilahi" adı verilir.
21 Sadeddin Nüzhet Ergun, Türk Musikisi Antolojisi, c. 1, s. 6-19.

103