Page 16 - Fıkıh Okumaları 1. Ünite

FIKIH OKUMALARI

4. FETVA VE KAZA

Dinî konularda fetva almak istediğinizde kimlere danışırsınız?

Fetva, fıkıh terimi olarak fıkhî bir meselenin şerî çö-
zümü ve beyanı doğrultusunda yöneltilen sorunun cevabıdır. NOT ALALIM
Fetvanın çoğulu fetâvâ ve fetâvî’dir. Fetva veren kişiye müftî,
fetva isteyen kişiye Müstefit, fetva isteme işine de istifta denir. Fetva veren kişiye müftî,
Müftî kelimesinin günümüz Türkçesinde müftü olarak kullanıl- Fetva isteyen kişiye Müstefit,
ması yaygındır. 26 Fetva isteme işine de istifta denir.
Fetvalar, Müslümanların hem yaratıcısına karşı olan
vazifelerini hem de diğer insanlarla olan münasebetlerini dü-
zenlemektedir. Müslümanlar, İslam dinini hayatlarına tatbik ederken zaman zaman problemlerle karşılaş-
maktadırlar. Böyle bir problemle karşılaşan kişi kendi bilgisi ile meseleyi çözebiliyorsa başkasının görüşüne
başvurmasına gerek yoktur. Ancak bilgi seviyesi fetva verecek düzeyde değilse bilen bir kişiye başvurması
ve müftünün verdiği fetva ile hayatını düzenlemesi gerekmektedir.

Fetva vermek mesuliyetli bir iştir. Peygamberimiz (s.a.v) buna işareten: “Bir kimseye ilimsiz fetva
27
verilirse bunun günahı sadece bu fetvayı verene ait olur.” buyurmuştur. Fetva verirken hataya düşmemek
için fetva verme usul ve kaidelerine uygun hareket etmek gerekir.

Fıkıhta, hâkimin muhakeme sonucunda verdiği karara kaza denilmektedir. İnsanlar arasında mey-
28
dana gelen ihtilafları, usulüne uygun olarak çözmek ve adalet dağıtmak üzere yetkili makamlar tarafından
tayin edilen kimseye kadı denir. Kadılar yürürlükte olan hukuk kurallarını objektif bir şekilde uygulamakla
29
yükümlüdür.

Fetva-Kaza Arasındaki Farklar

Fetva isteme, bilgi alma mahiyetinde olduğu için müftî, kendisinden fetva alıp buna uygun hareket
etmeyenleri zorlayamaz. Kaza ise bağlayıcı mahiyette bir hükümdür. Taraflar kadı tarafından verilen hükmü
uygulamakla yükümlüdür. Aksi durumda cezai müeyyide uygulanır.

Fetva hukuki konuların yanında ibadete ait hususlarda da verilir. Kaza ise yalnız hukuki olaylarda söz
konusu olur. İbadetler doğrudan kazanın konusu olmaz.

Yetkili makamlar tarafından kendisine kaza yetkisi verilmeyen kişiler kadılık yapamaz. Fetva verebil-
mek için sadece ilmî yeterlilik aranır, resmî bir görevlendirme gerekli değildir.

Fetvalar genel ve külli mahiyettedir. Bir fetvadan aynı durumda olan başka fertler de yararlanabilir.
Kaza ise hususî ve ferdîdir. Bir başkası Kadının izni olmadan bu hükümden istifade edemez.

Müftî fetva verirken fıkıh usulündeki asli ve ferîlik delillerden yararlanır. Kadılar ise bu delillerin
yanında şahit, yemin ve ikrar gibi ispat vasıtalarından da yararlanır.

Kaza da meselenin zahirî yönü esas alınırken, fetva da olayın vicdani tarafı esastır. Kadı, borcunu
ödediği hâlde bunu ispatlayamayanın borcunun devam ettiğine hükmederken müftî, o kişiye borcunu ger-
çekten ödemiş isen diyaneten borçlu değilsin fetvasını verir.
26 Atar, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 12, s. 486.
27 Ebu Dâvud, İlim, 8
28 Atar, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 25, s. 114.
29 MEB, Dinî Terimler Sözlüğü, s. 189. 24