Page 3 - İslam Tarihi 4. Ünite

4. Ünite
4. Ünite

“Ger Endülüs olmasa ziyâdâr
Kim Avrupa’yı ederdi bidâr”
Ziyâ Paşa

1. Endülüs’ün Fethi ve Valiler Dönemi
İslam dininin Avrupa’ya ulaşmasında stratejik bir konumda bulunan İber Yarımadası’nın fethi Şam
Emevileri Dönemi’nde gerçekleştirilmiştir. İslam’ın Asya ve Afrika kıtalarından sonra Avrupa’da yayılma-
sını temin eden bu fetihle birlikte İspanya’da yaklaşık
sekiz asır devam edecek olan İslam varlığı ve medeni-
yetinin temelleri atılmıştır.
Kuzey Afrika Valisi Musa b. Nusayr, Halife Velid b.
Abdülmelik’in izniyle 710 yılında İspanya’nın güneyi-
ne Tarif b. Malik komutasında bir keşif birliği yolladı.
İspanya’nın fethi için hazırlıklara başlayan Vali, Tanca
ve civarının idaresinden sorumlu Tarık b. Ziyad’ı 711
yılında çoğunluğunu Berberîlerin oluşturduğu yedi
bin kişilik bir orduyla İspanya’ya gönderdi. Seferin ba-
şında Tarık, daha sonra kendi adını alacak olan dağın
eteğinde karargâh kurdu. Batıya doğru hareket eden
ve sahil şeridini kontrol altına alan İslam ordusu, kar- Görsel 4.1
şısına çıkan Vizigot birliklerini mağlup ederek ülkenin Endülüs Emevilerine ait el-Hamra Sarayı’ndan bir detay
içine doğru ilerleyişini sürdürdü. Bunun üzerine Kral
Rodrigo, bizzat başında bulunduğu büyük bir orduyla harekete geçti. Musa b. Nusayr’ın gönderdiği beş
bin kişilik takviye kuvvetlerle sayısı on iki bine ulaşan İslam ordusu, kırk ila yüz bin arasında olduğu zik-
redilen düşman ordusuna karşı girdiği savaştan zaferle çıktı. Artık İspanya’nın fethi için Müslümanların
önünde ciddi bir engel kalmamıştı.
712 yılında fethin tamamlanmasına destek olmak
için Musa b. Nusayr, çoğunluğu Araplardan oluşan on
sekiz bin kişilik bir ordu ile İspanya’ya geçti. Böylece
fetih hareketi, İspanya’nın kuzeyine doğru iki koldan
devam ederek Pireneler üzerinden Frank toprakları- HÂŞİYE
na kadar uzandı. Gerçekleştirilen fetihler neticesinde
Yarımada’nın neredeyse tamamı Müslüman hâkimi-
yetine girdi. Ne var ki İberya’yı bütünüyle fethetme Müslümanların İspanya’da yöne-
gayesinde olan her iki komutan da 714 yılında Emevi timleri altına aldıkları toprakları ifade
Halifesi tarafından geri çağrıldı. Velid b. Abdülmelik’in etmek için kullandıkları “Endülüs” keli-
emri üzerine Musa b. Nusayr, idareyi oğlu Abdülaziz’e mesinin kökeni kesin bir şekilde tespit
bırakarak Tarık b. Ziyad ile Şam’a döndü. Böylece En- edilememiştir. Günümüzde bu ismin ge-
dülüs’te Valiler Dönemi olarak adlandırılan süreç de nellikle beşinci yüzyılda Kuzey Afrika’ya
başlamış oldu. 1
756 yılında bağımsız Endülüs Emevi Devleti ku- geçmeden önce on sekiz yıl kadar İspan-
ruluncaya kadar geçen kırk iki yıllık süreçte Endülüs ya’nın güneyinde kalan Vandalların adın-
topraklarında yirmi bir vali görev yapmıştır. İspan- dan türetilmiş “Vandalicia (Vandalların
ya’ya alışma ve yerleşme dönemi olarak da tanımla- ülkesi)” olabileceği kabul edilmiştir.
nabilecek bu dönemde İslam hâkimiyetinin bölgede (Mehmet Özdemir, “Endülüs” ,
kalıcılığını temin edecek adımlar atılmıştır. Valilerin DİA, C 11, s. 211.)
birçoğunun fetih hareketini Avrupa içlerine taşıma
gayreti içinde olması neticesinde Müslümanlar bu-
günkü Paris’in bulunduğu bölgeye kadar yaklaşmış-
lardır. Ancak 732 yılında İslam ordusunun Belâtüş-
şühedâ adıyla anılan savaşta Franklara yenilmesiyle
1 Mehmet Özdemir, Endülüs Müslümanları (Siyasi Tarih), s. 46-59.

71