Page 13 - İslam Tarihi 5. Ünite

5. Ünite
5. Ünite
8. Abbasilerin İslam Tarihindeki Yeri ve Önemi
Abbasi Devleti, İslam tarihi için olduğu kadar dünya tarihi açısından da önemi haizdir. İslam
medeniyeti, 750-1258 yılları arasında hüküm süren Abbasiler zamanında en parlak dönemlerinden
birini yaşamıştır. Abbasiler, tarihî süreçte siyasi hâkimiyetini kaybetseler de İslam dünyasının manevi
liderliğini sürdürmüşlerdir. Beş asır boyunca İslam âlemini devletinin gölgesinde yaşatan Abbasi
34
hilafeti, Bağdat’ın düşmesiyle sona ermiştir. Ancak son dönem Abbasi halifelerinde olduğu gibi sembolik
düzeydeki halifelik, birkaç asır daha Memlükler marifetiyle Abbasi hanedanı adına yaşatılmıştır. 35

SOSYAL VE ASKERÎ YAPI
İKTİSADİ YAPI
• Çeşitli etnik gruplar ile mezheplere mensup • Abbasi ordusu, ücretli denilen nizami ve daimi
insanlar birlikte yaşamıştır. statüdeki muvazzaf askerlerden oluşmuştur.
• Gayrimüslimler din ve ibadet hürriyetine sahip • Arapların etkinliğinin kaybolmasıyla orduda
olarak yaşamışlardır. üstünlük zamanla Türklerin eline geçmiştir.
• Refahın yükselmesiyle konfor artmış, özellikle • Deniz kuvvetlerine önem verilmiş, kurulan
saray çevresinde giyim kuşamda Sâsânî etkisinde tersaneler ile büyük gemiler inşa edilmiştir.
kalınmıştır. • Donanma komutanlarına “emîrü’l-mâ” ismi
• İktisadi hayatın temelini ziraat teşkil etmiştir. verilmiştir. Daha sonra bu kelime Batı dillerine
Ticarete de önem verilmiş; yol emniyetinin amiral şeklinde geçmiştir.
sağlanması, kervan yolları üzerinde su kuyuları ve
kervansaraylar yaptırılması ticaretin gelişmesine İDARİ VE SİYASİ YAPI
yardımcı olmuştur. • Halifeler “Halîfetü Resulillah” yerine “Halîfetullah”
unvanını kullanmıştır.
İLMÎ VE • Sâsânîlerden vezirlik müsessesi alınmış ve geniş
KÜLTÜREL YAPI yetkilerle donatılmıştır.
• Zengin birer kütüphaneye sahip olan camiler • Şurta teşkilatı şehirlerde asayişi sağlamış,
eğitim öğretim müessesesi özelliğini devam hâcipler ise halifeyi suikastlara karşı korumuştur.
ettirmiştir. • Devlet ricali arasında yaşanan iktidar
• Halife Me’mun’un Bağdat’ta kurduğu Beytü’l- mücadelesine son vermek üzere Emîrü’l-
Hikme dönemin en büyük eğitim kurumu olmuştur. Ümerâlık müessesi kurulmuştur.
• Beytü’l-Hikme; tercüme merkezi, kütüphane ve
akademi gibi birçok fonksiyona sahiptir. ADLİ YAPI
• Selçuklu Veziri Nizamülmülk’ün Bağdat’ta kurduğu • Adliye; mahkeme, mezâlim mahkemeleri ve
(1065-1067) Nizamiye Medresesi İslam tarihinde
ilk üniversiteyi oluşturmuştur. hisbe teşkilatından teşekkül etmiştir.
• Filolojik, dinî, sosyal ve tabii ilimler müstakil birer • Her vilayete dört mezhebi temsilen kadılar
ilim dalı hâline getirilmiştir. gönderilmiştir.
• Tercüme faaliyetlerinin de etkisiyle müspet ilimler • Harun Reşid Devri’nden itibaren başkadılık
müessesi ihdas edilmiştir.
alanında büyük âlimler yetişmiştir.

İnfografik 5.2
Abbasilerin kurduğu Bağdat şehrinin planı ve
dönemin devlet yapılanması

34 Hakkı Dursun Yıldız, “Abbâsîler”, DİA, C 1, s. 37.
35 Âdem Apak, Ana Hatlarıyla İslâm Tarihi, C 4, s. 499.

97