Page 3 - İslam Tarihi 1. Ünite

“Geçmiş geleceğe suyun suya benzemesinden daha çok benzer.”
İbn Haldun

1. İslam Tarihinin Konusu, Amacı ve Metodu
Tarih, yaşanan önemli olayların zaman ve mekân ilişkisi doğrultusunda sebep ve sonuçlarıyla ince-
lendiği bilim dalıdır. Bu tanım genel tarihin bir parçası olan İslam tarihi için de geçerlidir. Dolayısıyla
İslam tarihi, vahyin başlangıcından günümüze kadar uzanan süreçte İslam dinini benimseyen toplumla-
rın ortaya koyduğu her türlü insani etkinlik olarak tarif edilebilir.
İslam tarihinin konusu Hz. Muhammed (s.a.v.) * ile başlayıp gelişen olaylar ve sonrasında İslam’ın ya-
yıldığı bölgelerdeki hadiselerin açıklanmasıdır. Bununla birlikte İslam tarihi ile sadece Müslümanların
tarihi değil, diğer milletlerin de içinde yer aldığı olaylar ve o toplumların tarihleri kastedilmektedir.
Amacı ise gerek günümüzün doğru anlaşıl-
ması gerekse geleceğin sağlıklı bir şekilde
planlanabilmesi için geçmişin tecrübesin-
den en iyi şekilde faydalanmaktır. TEFEKKÜR
İlk dönem İslam tarihçileri genellikle
hadiselerin olduğu gibi aktarıldığı rivayetçi
metodu benimsemiş, olaylarla ilgili bilgile- “İşte o ülkeler! Onların haberlerinden bir kısmını
ri yorumlamadan sadece kronolojik olarak sana anlatıyoruz…”
aktarmakla yetinmişledir. Ancak günümüz (A’raf suresi, 101. ayet.)
İslam tarihi çalışmalarında ağırlıklı olarak
olayların sebep ve sonuçlarının da değer- “Siz de sabah akşam onların yurtlarından gelip
lendirildiği araştırıcı tarih yöntemleri kulla- geçmektesiniz. (Bunları görüp de) Aklınızla de-
nılmaktadır. ğerlendirmiyor musunuz?”
1
İslam tarihi alanında yapılan araştırma- (Sâffât suresi, 137-138. ayetler.)
lar geçmişte yaşanan hadiselerin sonraki Ayetlerden hareketle Kur’an’ın tarihe bakışı
kuşaklara aktarılmasını sağlamanın yanında ile ilgili düşüncelerinizi paylaşınız.
ilahiyatla ilgili bilim dallarına gerekli altyapıyı
oluşturması yönüyle de önem arz eder. Ör-
neğin tefsir ilmi, ayetlerin nüzul sebeplerini
belirlerken İslam tarihinin kaynakları arasın-
da yer alan siyer ve meğazi kitaplarına ihtiyaç
duymaktadır. Mezhepler tarihi araştırmacıları mezheplerin ortaya çıkmasına sebep olan siyasi ve sos-
yokültürel olayları anlamak için İslam tarihi kaynaklarından istifade etmektedir. Din sosyolojisi alanında
geçmişteki Müslüman toplumlara ilişkin yapılan araştırmalar da yine İslam tarihinin sunduğu verilerden
faydalanmaktadır.
2. İslam Tarihinin Kaynakları
İslam tarihi çalışmalarında ana kaynak Kur’an-ı Kerim’dir. Zira Kur’an’da geçmiş millet ve peygamberler
ile İslam’ın tebliğ sürecinde yaşananlar, yapılan savaş ve antlaşmalar; Yahudi, Hıristiyan ve müşriklerle
ilişkiler gibi birçok tarihî konuda bilgiler mevcuttur. Bu bilgiler sadece Hz. Peygamber Dönemi’yle sınırlı
olmayıp Arapların tarihleri ve geleneklerine yapılan atıflarla Cahiliye Çağı’na da kaynaklık teşkil eder.
Kur’an-ı Kerim’den sonraki diğer esas kaynak ise Hz. Peygamber’in sünnetinin yazılı şekli olan ha-
dislerdir. Bu sebeple “Kütüb-i Tis’a” adı verilen meşhur hadis külliyatı İslam tarihinin temel kaynakları
arasında yer alır.
1 Eyüp Baş, “Bir Akademik Disiplin Olarak İslam Tarihi”, Dinî Araştırmalar, C 14, S 39, s. 21-26.
* Sallallahu aleyhi vesellem: Allah’ın salat ve selamı onun üzerine olsun.

17