Page 10 - 12. Sınıf Peygamberimizin Hayatı 2. Ünite

42 Peygamberimiz ve Sahabe Peygamberimiz ve Sahabe 43

İrşat sözlükte; rehberlik etme, yol göstermek gibi anlamlara gelir. Terim anlamı ise; dini ko-
nularda yeterlilik sahibi kişilerin, insanları dünya ve ahiret mutluluğunu elde etmeleri için hak ve
hakikate, doğru yola, salih amel işlemeye çağırarak onların kötülüklerden uzaklaşması için çaba-
lamasıdır. İrşat aynı zamanda Müslüman olmayanlara İslam'ı tanıtmayı ve onları İslam'a davet
etmeyi de içerir. İrşat, tevfik, hidayet, davet ve emr-i bi’l-ma’ruf nehy-i ani’l-münker (iyiliği em-
16
retmek, kötülükten sakındırmak) birbirine yakın kavramlardır. Tevfik; başarılı olma, kulun Allah'a
karşı sorumluluklarını içtenlikle yerine getirmesi ve O'nun rızasını kazanması sonucunda Allah'ın
sevdiği ve razı olduğu işlerde kulunu başarılı kılması anlamlarına gelir. İsteğe uygun bulmak,
17
isteğe uygun olmak, barıştırmak anlamları da vardır.
İslamiyet’i yaymak ve İslam‘ı insanlara anlatmak için Kur’an-ı Kerim‘in ve İslam dininin özel-
liklerini iyi bilmek gerekir. Bilgi aynı zamanda doğru uygulama için de gereklidir. Bunu iyi bilen
Peygamber Efendimiz (s.a.v.), kadın ve erkeklerin okuma yazmayı öğrenmelerine önem vermiş-
tir. Bu nedenle Ashab-ı Suffe’de Übade b. Samid (r.a.) gibi sahabiler okuma-yazmayı ve Kur’an-ı
Kerim’i öğretmişlerdir. Bunlar arasında kadın öğretmenler de vardı. Örneğin Şifa (r.a.) (Ümmü
Süleyman b. Hayseme), Hz. Peygamber’in (s.a.v.) eşi Hz. Hafsa’ya (r.a.) okuma yazmayı öğretmiş-
tir. Kadın sahabiler arasında yirmi fıkıhçının adı geçtiği bilinmektedir. Sahabiler ayrıca kendi kız
çocuklarının eğitimi ile de yakından ilgilenmişlerdir.
Hz. Peygamber (s.a.v.) Kur’an-ı Kerim ayetlerini, Medine Vesikası'nı, ilk nüfus sayımını, ant-
laşmaları ve devlet gelirlerini sahabi katiplere yazdırmıştır. Hz. Peygamber (s.a.v.), Müslüman
ailelerin ok atma, yüzme, hesap yapma, tıp öğrenme ve Kur’an-ı Kerim’i okuma gibi maddi ve
manevi alanlarda çocuklarını eğitmelerini tavsiye etmiştir. Sahabiler de bunu eksiksiz yerine ge-
tirmişlerdir. Hz. Peygamber (s.a.v.) Müslümanlığı kabul eden bölgelere Mus’ab b. Umeyr (r.a.) gibi
sahabileri öğretmen olarak tayin etmiştir. 18
Peygamber Efendimiz (s.a.v.) bilinçli toplum oluşturma-
nın yolunun irşattan geçtiğini eğitim ve öğretime önem ve-
rerek göstermiştir. Etkili irşadın yolu da bilgiden geçer. Bilgi
edinmenin bir yolu da okuma yazma bilmektir.
Hz. Peygamber (s.a.v.) yabancı dil öğrenmeyi teşvik
etmiştir. Zeyd b. Sabit (r.a.) bunun üzerine İbranice ve Sür-
yaniceyi öğrenmiştir. Sahabe arasında Farsça, Rumca, Kıp-
tice, Habeşçe, İbranice, Aramice, Süryanice bilenler vardı.
Peygamberimiz (s.a.v.) okuma yazma bilmemesine rağ-
men ilme çok önem vermiştir. Onun ümmi olduğu Kur’an-ı
Kerim’de Arâf suresi 158. ayette şöyle açıklanır. “De ki: “Ey Görsel 2.4: Peygamberimiz'den (s.a.v.) sonra
insanlar! Gerçekten ben göklerin ve yerin sahibi olan Al- davet, tebliğ ve irşat konusunda Müslümanlara ön-
lah’ın hepinize gönderdiği elçisiyim. O’ndan başka ilah derlik yapmış dört halifenin isimleri. (Hat örneği)
yoktur. O hayat verir ve öldürür. Öyleyse Allah’a ve ümmî peygamber olan resulüne, ki O Al-
lah’a ve O’nun sözlerine inanır, iman edin ve O'na uyun ki doğru yolu bulasınız.”
İslam’a davetler ve belli mücadeleler sonunda İslam hâkimiyetine giren bölgelere sahabiler
zekât ve cizye tahsildarı olarak gönderilmiştir. Bunlar bir yandan vergileri tahsil ederken öbür yan-
dan tebliğ ve irşatta bulunmuşlardır. Örneğin Ebu Musa el-Eş’ari (r.a.) Aşağı Yemen'e yani Zebid
ve Tihame'ye, Muaz b. Cebel (r.a.) Yukarı Yemen'e, Adi b. Hakem (r.a.) Tay’a, Ala b. Hadrami (r.a.)
Bahreyn’e gönderilmiştir.
19
16. Dinî Terimler Sözlüğü, s. 174.
17. Dinî Terimler Sözlüğü, s. 365.
18. bk. Muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi, s. 638.
19. bk. İbn Sa’d, et-TabakuI’-Kübra C 2 s. 347; bk. Süleyman Uludağ, İslam’da İrşad, s. 18.