Page 2 - Fıkıh 3. Ünite

FIKIH

1. Ehliyet

Ehliyet; insanın teklife muhâtap olması, hak ve sorumlu-
lukları yüklenecek durumda olmasıdır.
1
ÖRNEKLER BULALIM
Ehliyet sahibi bir kimseye din tarafından yöneltilen emir
ّ
ْ
َ َ ْ ُ َّ ً َ ُ ّٰ ُ َ ُ َ ve yasaklara teklif ve bu tekliflerden sorumlu olan kişiye
﴾...ۜاهعسو لِا اسفن للا فِلكيل﴿
de mükellef adı verilir. Mükellef olan kimse ehliyet şartını
“Allah, bir kimseyi ancak gücü taşıdığı için kendisine yöneltilen dinî yükümlülüklerden so-
ölçüsünde mükellef kılar…” rumludur. Dinen geçerli bir mazereti olmaksızın bu yüküm-
(Bakara suresi, 286. ayet) lülükleri yerine getirmeyen mükellef, dinin yaptırımlarıyla
Yukarıdaki ayette altı çizili karşılaşır.
kısımda anlatılmak istenen durum Kişinin mükellef olabilmesi için kendisine teklif edilen
nedir? Örnek vererek açıklayınız.
yükümlülüğü yapabilecek güçte olması ve onu kendi irade-
siyle yapması gerekir. Örneğin, bir kimsenin zekât ile so-
rumlu tutulabilmesi için belirli bir mâli güce (nisap) sahip
olması gerekir. Gücünü aşacak boyutta olursa sorumluluk
tamamen düşer veya hafifletilir. Çünkü İslam’ın temel pren-
siplerinden biri kolaylıktır. Nitekim bu durum Kur'an-ı Ke-
rim’de şöyle açıklanmıştır: “Allah bir kimseyi ancak gücü
ölçüsünde mükellef kılar...” 2

Kişinin mükellef olması için kendisine teklif edilen şeyi
bilmesi gerekir. Peygamberlerin temel görevlerinden birisi,
Allah’ın (c.c.) emir ve yasaklarını insanlara bildirmektir.
Örneğin yeni Müslüman olduğu için namazın farz olduğunu
bilmeyen bir kimsenin sorumluluğu, öğrendiği andan
itibaren başlar. Bilmediği zamanlarda kılamadığı namazları
kaza etmesi gerekmez.
1.1. Ehliyetin Şartları

Kişinin ehliyetli ve sorumlu olması için bazı şartları taşı-
ması gerekir. Ehliyetin temel şartı akıldır. Akıl olmadan in-
Aşağıdaki boşluklara sanın mükellef olması mümkün değildir. İnsanın muhatap
ehliyet şartlarını yazınız. olduğu emir ve yasakları anlaması için akıl gereklidir.

................................ Akli seviyesi yeterli olmayan kişi, mükellef tutulduğu işi
................................ yapamaz. Bu kişinin sorumluluğu yoktur veya sınırlıdır. Bu
kişi, namaz ve oruç gibi dinî yükümlülüklerden sorumlu tu-
................................
tulmaz. Kişinin Müslüman olması, akıllı ve büluğa ermesi,
............................... gereken şartlara sahip olması bu şartlardandır.
İnsanların akli seviyeleri farklı olduğu için aklın objek-
tif ve doğru ölçülerle tespit edilmesi gerekir. Kişinin büluğ
çağına ulaşıp temyiz (iyi ve kötüyü, kâr ve zararı ayırabilme)
gücüne sahip olması aklın varlığı için bir alamet kabul edil-
miştir. İşte bu ehliyet şartlarını taşıyan kişi, dinin ve huku-
kun emir ve yasaklarına muhatap olur.

1 Hayreddin Karaman, Mukayeseli İslam Hukuku, C 1, s. 178.
2 Bakara suresi, 286. ayet.

42