Page 16 - 12. Sınıf Peygamberimizin Hayatı 3. Ünite

77
Peygamberimiz ve Toplumsal Değişim

BİLİYOR MUSUNUZ?

Peygamber Efendimiz (s.a.v.) zamanında ve sonraki dönemlerde devletin gelir
kaynaklarından biri de zekattı. O dönemlerde zekat, zekat memurları tarafından top-
lanırdı. Zekat toplumdaki ihtiyaç sahiplerinin ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılırdı.

(Mehmet Erkal, "Zekat", DİA, C 44, s. 197-199.)

İslamiyet'in gelmesinden sonra vergilerde yeni düzenlemelere gidilmiştir. Ülke genelinde
evvelce alınan gümrük vergilerinin kaldırılması, her türlü malın ülke içindeki dolaşımını ve el de-
ğiştirmesini sağlamıştır. Bazı kabilelerle yapılan anlaşmalar bu kabileleri pazar vergisinden muaf
tutarken zekât mükellefiyeti altına sokmaktaydı. Zekât, Müslümanların dinî bir görev olarak her
yıl mallarının ve paralarının belli bir miktarını ibadet niyetiyle fakirler başta olmak üzere Kur’an-ı
Kerim’in belirlemiş olduğu yerlere vermeleridir. Böylece zekât ibadeti ile zengin ve fakir arasında-
ki ekonomik dengesizliğin giderilmesi hedeflenmiştir. 46

Pazar Yerlerinin Denetlenmesi
Hz. Peygamber (s.a.v.), Medine’deki düzenlemeler
gibi Mekke pazarında da bazı değişiklikler yapmış, satıcı
ve tüketici haklarına yönelik düzenlemelerde bulunmuş-
tur. Örneğin Mekke’nin Fethi sırasında Hz. Peygamber’in
(s.a.v.), Sa’id ibn el-As’ı (r.a.) Mekke çarşısına denetleyici
olarak tayin etmiştir. Medine’de ise denetim hizmetleri
muhtesiplik müessesesi tarafından yürütülmüştür. Bu hiz-
metlerde, Hz. Ömer (r.a.) gibi erkek sahabiler ile Semra
binti Nuheyk el-Esediyye (r.a.) ve Şifa binti Abdullah (r.a.) Muhtesip
gibi kadın sahabiler görev almışlardır. Bunun dışında, Tarihte çarşıların ve pazar
muhtesiplik görevinin oluşturulduğu o günlerde Hz. Pey- yerlerinin düzenini sağlamak,
gamber’in (s.a.v.) pazar yerlerini bizzat dolaştığı bilinmek- ölçü ve tartıyı kontrol etmek,
tedir. Denetimlerden biri esnasında pazar yerinde buğday komşu haklarını gözetmeyenlere
yığınına elini daldıran Hz. Peygamber (s.a.v.) alt kısımların gerekli yaptırımı uygulamak ve
nemli olduğunu fark etmiş, nedenini sorduğunda da satı- toplumun huzurunu bozan her
cı, bunun önceki gün yağan yağmurdan kaynaklandığını türlü hareketi denetlemekle
söylemiştir. Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.v.): “Bunla- görevli kişi.
rı bu şekilde müşterilerden saklayıp gizleme! Malları onla- (Dini Terimler Sözlüğü, s. 247.)
ra oldukları gibi göster!” demiş ve ardından da “(insanla-
rı) aldatan bizden değildir.” buyurarak yapılması gereken
47
davranışı tavsiye etmiştir.
Kur’an-ı Kerim ve Hadis-i Şeriflerde Ölçü ve Tartı
Yüce Allah, Hûd suresinde ticaret ahlakının toplum hayatında ne kadar önemli olduğunu gös-
termek için Hz. Şuayb’ın (a.s.) peygamber olarak gönderildiği Medyen kavminin başına gelenlerle ilgili

46. Dinî Terimler Sözlüğü, s. 398.
47. İbn Mâce, Ticaret, 30.