Page 4 - Ebru 3. Ünite

3. ÜNİTE

NOT EDELİM
Kıvam artırıcılar hakkında merhum hezârfen üstat Nec-
meddin Okyay´ın anlattıklarına kulak verelim:
“Bir tarihte, Üsküdar Özbekler dergâhında elime eski
ebru örnekleri geçti evlâdım… Lâkin dehşetli pastırma kok-
tuğunu fark ettim. “Allah Allah, pastırma sarmak için ebru
kâğıdından başka kâğıt bulamamışlar mı?” diye düşündüm,
bir mânâ da veremedim. Sonradan bir yazma eserde, ebru
yapmak maksadıyla hilbe´nin de kitre gibi kullanıldığı bahsi
gözüme çarptı. İşte o zaman pastırma kokusunun esrarını
çözer gibi oldum! Zira bu kokuyu pastırmaya veren ve diğer Hilbe (Boytohumu)
baharatlar ile karıştırıldıktan sonra etin üstünü kapatacak
bir tabaka halinde sürülen çemen maddesinin esası, hilbe (boytohumu) dir. Bunun üzerine kendim de tecrübe ettim. İyi
netice almakla beraber, aradan geçen çok uzun zamana rağmen kâğıdın pastırma kokusunu kaybetmediğini hayretle
müşahade ettim. Ben bütün lüzûcî (kıvam artırıcı) maddeleri ebru imalinde kullanmışımdır. Ancak bunlar arasında
sâlep kadar iyi netice veren olmadı. Lâkin hakiki sâlep bulmanın zorluğundan ve bu maddenin pahalılığından, kitre
üstünde karar eyledim. ”
DERMAN 1977, s. 11.

Kitre: Anadolu’nun farklı bölgelerinde
yetişen, Geven (Astragalus) adlı bodur,
dikenli bir bitkiden elde edilen plaka ve şerit
şeklindeki kitre, en çok tercih edilen kıvam
artırıcı olmuştur. Yılın belli aylarında toplanan
kitre, geven ağacının gövdesinin çizilmesiyle
elde edilir. Çizilen yerden sızan sıvı havayla
temas ettiğinde bir müddet sonra sertleşir.
Sertleşen sıvı kırılarak toplanır ve diğer bir
Kitre (Astragalus)
yerinden ikinci kez çizilir ve toplanır. Üçüncü
ve son kez çizilen ağaç gövdesinden bitkinin en saf özü elde edilir; ebruda kullanılan kitre,
işte bu üçüncü ve en saf kitredir. Her sızımda kitrenin rengi biraz daha beyaz olmaktadır.
En iyi ebru yapılabilecek kitre, en beyaz olanıdır. Dolayısıyla kitre alınırken en beyaz
olanı tercih edilmelidir. Anadolu’nun değişik bölgelerinden toplanan kitreler denenmiş; en
iyi netice veren ve en uzun süre bozulmadan dayanabilen kitrenin Göller Bölgesi´nden
toplanan kitreler olduğu tecrübesine ulaşılmıştır. Günümüzde malzeme temin eden
firmalar kitreyi bu bölgeden getirtmektedirler.
Deniz Kadayıfı: Kitreden sonra en çok kullanılmış ve hali hazırda da kullanılmakta
olan kıvam artırıcı malzeme, deniz kadayıfıdır. Ebruculuk bizden Avrupa’ya geçtikten
sonra kitre yerine daha çok oralarda tercih edilmiştir.

Günümüzün iletişim şartları bizi dünya ebru sanatçılarıyla daha rahat haberleşebilir
hale getirmiş, teknik ve malzeme hususunda bilgiye daha kolay ulaşmamızı sağlamıştır.
Batıda yaygın olarak kullanılan denizkadayıfı, son yıllarda Türk ebrucuları tarafından da
kullanılmaktadır. Süratli erimesi, uzun müddet sağlamlığını muhafaza edebilmesi gibi
üstünlükleri sayesinde tercih edilir olmuştur.

44
44