Page 23 - 12. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 3. Ünite

3. Ünite İSLAM DÜŞÜNCESİNDE TASAVVUFİ YORUMLAR

OKUMA PARÇASI
DÖRT KAPI KIRK MAKAM
Hacı Bektaş-ı Veli, Makâlât adlı eserinde, insanın Allah’a (c.c.) dört kapı kırk
makamdan geçerek ulaşabileceğini ifade etmektedir. Dört kapı kırk makam, aynı zamanda
İslam dininin temel değerlerini de yansıtmaktadır. Hoca Ahmet Yesevi’nin “Fakrname”
adlı eserinde işlenen dört kapıya kendi yorumunu da ekleyerek bu eserin öğretisini Hacı
Bektaş-ı Veli Anadolu’ya taşımıştır. Bu büyük veliler insanlara İslam’ı öğretmeyi kendilerine
görev edinmiş; şeriat, tarikat, marifet ve hakikat şeklinde sıralanan dört kapı sayesinde
dinin kolayca öğrenilmesini; kalp ve gönüllerde kalıcı olmasını amaçlamışlardır. Hacı
59
Bektaş-ı Veli, insanın yiyip içmesini dahi dört kapıya göre açıklamıştır. Böylece o, dört kapı
anlayışını günlük hayata taşıyarak insanların inanç, ibadet ve ahlak gelişimlerine olumlu
katkıda bulunmuştur:
• Şeriat kapısında yiyen ve içen kişi, rızık vereni (Allah’ı) çok anar ve Yaratıcısına
itaati yerine getirir.

• Tarikat kapısında yiyen ve içen kişi, yemede ve içmede israfta bulunmaz.
• Hakikat kapısında yiyen ve içen kişi ise, Hakk’ı kendi zatında bulur.” 60

Kaygusuz Abdal, dört kapı kırk makamı mevsimlere benzeterek açıklamaktadır.
Ona göre; kış şeriat, yaz tarikat, güz marifet ve bahar da hakikat gibidir. Burada en
61
kıymetli mevsim olan bahar hakikate, şeriat ise tahammül edilmesi gereken bazı zorlukları
nedeniyle kış mevsimine benzetilmiştir. Hacı Bektaş-ı Veli bu kırk makamı çok önemli
bulmuş ve “Bunlardan biri eksik olursa olmaz.” diye belirtmiştir. 62
Hacı Bektaş-ı Veli’nin Makâlât'ı dört kapıdan oluşmaktadır:
A. Şeriat Kapısı ve On Makamı:

1. Allah’a (c.c.) ve buyruklarına, meleklere, Kur’an’a ve diğer kitaplarına,
peygamberlerine, dostlarına ve ahiret gününe iman
2. İlim öğrenmek
3. Namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmek, cihat etmek ve
cünüplükten temizlenmek (gusül)

4. Helal kazanmak ve faizi haram bilmek
5. Nikâh kıymak
6. Hayız ve lohusalıkta cinsî münasebeti haram bilmek

7. Sünnet ve cemaat ehlinden olmak
8. Şefkatli olmak

9. Temiz yemek ve temiz giyinmek
10. İyiliği emredip kötülüklerden sakındırmak

59 Seyyid Ahmet R. Efendi, Mir’âtü’l- Mekâsıd fi Def’il- Mefâsıd, s. 208.
60 Hacı Bektaş Velî, Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye, s. 14-15.
61 Kaygusuz Abdal, Vücûdnâme, haz. Abdurrahman Güzel, s. 139.
62 M. Esad Coşan, Hacı Bektaş-ı Veli, s. 52.

90