Page 5 - 9. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 1. Ünite

1. Ünite BİLGİ VE İNANÇ

Selim Akıl
Akıl, insanları diğer canlılardan ayıran, NOT EDELİM
sorumlu kılan düşünme ve anlama mele-
kesidir. Akıl sebep sonuç ilişkisi içerisinde “Göklerin ve yerin yaratılışında, gece
mevcut verilerden hareketle muhake- ile gündüzün birbiri ardınca gelip gidi-
me eder. İnsan aklı ile bilir, bilgiyi kavrar, şinde selim akıl sahipleri için elbette
uygular, analiz eder, yeni bilgiler üretir ibretler vardır.”
ve değerlendirmeler yapar. Bu süreçlerin (Âl-i İmrân suresi, 190. ayet.)
sonunda irade devreye girer. İradesiyle
iyiyi kötüden, doğruyu yanlıştan ayırır, ne
yapacağına karar verir ve uygular. Davranış- KONUŞALIM
larından da sorumlu olur.
Yüce Allah “…Ey akıl sahipleri!...”6, “… Hz. Peygamber Muaz b. Cebel’i
düşünmüyor musunuz?”7, “… aklınızı kul- (r.a.)*** Yemen’e vali olarak gönderirken
lanmıyor musunuz?”8, “Bu Kur’an, ayetle- ona “Sana bir dava geldiğinde nasıl hü-
rini düşünsünler ve akıl sahipleri öğüt al- küm vereceksin?” diye sorar.
sınlar diye sana indirdiğimiz mübarek bir Muaz “Allah’ın kitabına göre hüküm
kitaptır.”9 gibi ayetlerde aklın ve düşünme- vereceğim.” diye cevap verir. Hz. Pey-
nin değerini açıklar. gamber; “Eğer o konu hakkında Allah’ın
Dinî sorumluluğun ön şartı akıl ve irade kitabında bir bilgi bulamazsan ne yapa-
sahibi olmaktır. İnsanın Allah (c.c.) katında caksın?” diye sorduğunda;
*
sorumluluğu akıllı ve iradeli oluşuna bağ- Muaz da “Resulullah’ın sünneti ile ka-
lanmıştır. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de insanın rar vereceğim” der. Hz. Peygamber bu
yüklendiği bu sorumluluk şu şekilde ifade sefer; “Resulullah’ın sünnetinde de yoksa
edilmiştir: “Biz emaneti, göklere, yere ve ne yapacaksın?” dediğinde,
dağlara teklif ettik de onlar bunu yük-
lenmekten çekindiler, (sorumluluğun- Muaz “O zaman kendi görüşümle bir
dan) korktular. Onu insan yüklendi…” karara varacak ve ona göre hüküm vere-
10
Bu konuda Hz. Muhammed (s.a.v.) “Üç kişi- ceğim.” diye görüşünü bildirir.
**
den sorumluluk kaldırılmıştır: Şifa buluncaya Bunun üzerine Hz. Peygamber, elini
kadar akıl hastasından, bülûğ çağına erince- Muaz’ın göğsüne koyup “Elçisini muvaf-
ye kadar çocuktan ve uyanıncaya kadar uyu- fak kılan Allah’a hamdolsun.” buyurarak
yandan” buyurarak akıl sorumluluk ilişkisi- memnuniyetini dile getirir.
11
ni açıklamıştır. Ayrıca Kur’an-ı Kerim’de “… (Tirmizî, Ahkâm, 3.)
ancak bilenlerin akledebileceğini…” Yukarıdaki hadise göre herhangi
12
belirten ayetle, bilgiyi ve aklını doğru kul- bir meselenin çözümünde İslam dini-
lanmayan insanları “…Onlar sağırdırlar,
nin temel başvuru kaynaklarını tespit
6 Bakara suresi, 197. ayet; Mâide suresi, 100. ayet. ederek arkadaşlarınızla konuşunuz.
7 Yûnus suresi, 16. ayet; Sâffât suresi, 138. ayet.
8 Enbiyâ suresi, 10. Ayet. *** Radiyallâhu anh: Allah (c.c.) ondan razı olsun.
9 Sâd suresi, 29. ayet.
* Celle celâluhû: O’nun şanı ne yücedir.
10 Ahzâb suresi, 72. ayet.
** Sallallâhu Aleyhi ve Sellem: Allah (c.c.) ona salât ve selam eylesin.
11 Buhârî, Hudûd, 22; Talâk, 11; Ebû Dâvûd, Hudûd, 17; Tirmizî, Hudûd, 1.
12 Ankebût suresi, 43. ayet.

14