Page 5 - 12. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 3. Ünite

3. Ünite İSLAM DÜŞÜNCESİNDE TASAVVUFİ YORUMLAR

Tasavvuf Dönemi NOT EDELİM

Tasavvuf tarihçileri, sufi ve tasavvuf kavram-
larının kullanılmaya ve ilk sufi adlarının duyulma- Marifet: Bilgi, irfan, tecrübe, tanıma,
ya başlandığı bu döneme "Tasavvuf Dönemi" adını aşinalık. Sufilerin ruhani hâlleri yaşaya-
vermektedirler. Hicri 2. asrın sonundan, tarikat- rak, manevi ve ilahi hakikatleri tatması.
ların kurumsallaştığı döneme kadar olan yaklaşık Mâsîva: Allah’ın (c.c.) zatı dışındaki
dört asırlık zaman dilimini kapsar. Ma'ruf Kerhi (ö. bütün varlıklar.
815), Cüneyd-i Bağdadi (ö.908) ve Gazzâlî (ö.1111) Seyr-u Sülûk: Hakk'a ermek için bir
gibi büyük sufi ve mutasavvıflar bu dönemde yetiş- rehberin öncülüğünde ve denetiminde
miştir. Hicri 3. ve 4. yüzyıllarda ise Zünnun-i Mısri çıkılan manevi ve ruhi yolculuk.
11
(ö.858), Beyazıd-ı Bestami (ö.874) gibi meşhur sufi-
lerin öncülüğünde tasavvufi düşünce ve uygulama Tezkiye: Temizlenme. Nefsi manevi
kendine özgü terim, yöntem ve teorisiyle bir sistem kirlerden arındırma.
hâline gelmiştir. Bu dönem aynı zamanda tasavvuf (Süleyman Uludağ, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, s.
düşüncesinin bir ilim olarak ortaya çıktığı ve klasik 347, 348, 467, 535)
eserlerin yazılmaya başlandığı dönemdir.

Tarikat Dönemi

Hicri 6. asırdan itibaren tarikatların kurumsallaştığı ve sosyal hayatın bir parçası hâline
geldiği dönemdir. Bu dönem, İbn Arabî, Mevlana gibi büyük temsilcilerin yetiştiği, şiir ve
edebiyatta tasavvufla ilgili önemli eserlerin verildiği dönemdir. Bu dönemde ortaya konan
eserlerin ve kurumsal bir kimlik kazanan tarikatların bazıları etkisini günümüzde de devam
ettirmektedir. Gazzâlî’nin etkisiyle daha da yaygınlaşan tasavvuf düşüncesi, 12. ve 13. asırlarda
12
Abdulkadir Geylânî (ö.1166), Ahmet Yesevi (ö.1166), Ahmet Rifai (ö.1182) ve Bahauddin
Nakşibend (ö.1389) gibi meşhur mutasavvıflar tarafından tarikat yapılarına dönüştürülmüştür.

İslam tasavvufu, sadece teorik planda kalmayarak , gündelik hayatı etkilemiştir. Tarikatlar
yoluyla pratik hayatta uygulamaya geçirilmiştir. Teoride "tasavvuf" diye adlandırılan bu akımın
pratik hayatta aldığı isim "tarikattır." 13
Tasavvufi düşüncenin dönemleri ve öne çıkan şahsiyetler

1 2 3

ZÜHT DÖNEMİ TASAVVUF DÖNEMİ TARİKAT DÖNEMİ
» Abdulkâdir Geylânî
» Hasan-ı Basrî » Zünnun-i Mısrî » Ahmet Yesevî
» Rabia el-Adeviyye » Beyazıt-ı Bestamî » Ahmet Rıfaî
» Gazzâlî » İbn Arabî
» Cüneyd-i Bağdâdî » Mevlana

Hicri Hicri Hicri
1. ve 2. 3. ve 4. 6. asır ve
asır asır sonrası

11 H. Kamil Yılmaz, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, s. 87.
12 H. Kamil Yılmaz, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, s. 87.
13 Osman Türer, Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi, s. 97.
72