Page 2 - Fıkıh 1. Ünite

FIKIH

1. Fıkıh İlminin Tanımı, Amacı ve Önemi

Fıkıh İlminin Tanımı
Arapça ( هقف ) fakihe fiilinin mastarı olan fıkıh kelimesi sözlükte; bir şeyi
ِ
َ
َ
iyice düşünmek, derinlemesine anlamak, bilmek/ilim ve anlamak/fehim gibi
anlamlara gelmektedir. Fıkıh kelimesi, ayetlerde ve hadislerde genellikle
sözlük anlamıyla kullanılmıştır. Allah Teâlâ ayeti kerime'de şöyle buyurur:
ٌ َ َٓ ْ ُ ْ َ ْ ّ ُ ْ َ َ َ َ َ َ ً َّ َٓ ُ َ ْ َ ُ ْ ُ ْ َ َ َ َ
ْ
ۜ
ةفِئاط مهنِم ٍةقرِف لك نِم رفن لولف ةفاك اورِفن ِ ل نونِمؤملا ناك امو ﴿
ِ
َّ َ
َ
َ ُ ْ َ ْ ُ َ ْ ْ َ ُٓ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ ُ ْ َ ّ ُ َ َ َ
َّ
ُ
﴾ ۟نورذي مهلعل مهلِا اوعجر اذِا مــهموق اورِذن ِ لو ني۪لدا ِ ف اوهقفت ِ ل
ِ
ِ
“(Ne var ki) müminlerin hepsi toptan seferber olacak
değillerdir. Öyleyse onların her kesiminden bir grup
din konusunda derin bilgi sahibi olmak ve döndükleri
zaman, kavimlerini uyarmak için geri kalsa ya! Umulur ki
sakınırlar.”
1
ِ
نيدلا ىف ههق َ في اريخ هِب ّٰ للا دِري نم «
Fıkıh, dinî meseleleri delilleri ile » ِ ّ ۪ ِ ُ ْ ُ ً ْ َ ۪ ُ ِ ُ ْ َ
ّ
inceleyip hükümlerini açıklar.
“Allah, kimin hakkında hayır dilerse onu dinde derin anlayış
sahibi (fakih) kılar.”
2
ِ
ِ
۪
Yukarıdaki ayette geçen ( ِ نيدلا ىف اوهق َ فتيل ) ibaresindeki ile hadiste geçen
ّ
ُ
َّ َ
َ
ِ
( ِ نيدلا ىف ههق َ في ) ibaresindeki fıkıh [ هقفَ ] kelimesi; dinde, dinî ilimlerde derin
۪
ِ
ّ
ّ
ُ ْ ُ
anlayış ve kavrayış sahibi olmak anlamına gelmektedir. İmam Mâlik “Fıkıh, Al-
lah’ın kalplere nakşettiği bir nurdur." demiştir.
3
Peygamber Efendimizin vefatından sonra hicri 2. yüzyılın ortalarından
itibaren dinî ilimlerin ortaya çıkmasıyla fıkıh kelimesi terim anlamıyla
kullanılmaya başlanmıştır.
Fıkıh kelimesinin bugünkü bilinen anlamda kullanılması ise belirli bir sü-
recin sonunda olmuştur. Fıkıh kelimesi, ilk dönemlerde İslami ilimlerin hep-
sini içine alacak şekilde kullanılmıştır.
Kavram olarak fıkıh ilminin iki tanımı yapılmıştır:
1- Hanefi mezhebinin imamı olan İmam Âzam Ebû Hanife, fıkhı
şöyle tanımlamaktadır:
Kur’an-ı Kerim’de fıkıh اهيَلع امو اهَل ام س ْ فنلا ُةفِرعم :هقفْلَا
ِ
ِ
َ
َّ
ْ َ ُ
َ َ َ َ َ
َ
ْ
kelimesinin kaç ayette "Fıkıh, kişinin lehinde ve aleyhinde olan hükümleri bilmesidir." 4 ْ
geçtiğini araştırınız ve
bulduğunuz ayetlerden 2-İmam Şâfiî, fıkhı şöyle tanımlamıştır:
birini defterinize ِ ِ ۪ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َّ
ْ
َ
َ ْ
yazınız. ةيـــليص ْ فتلا اهتـَّلدَا نم ةبستـكمْلا ةيلمعْلا ةيعرشلا ماكحَ ْ لاِب مْلعْلَا :هقفْلَا
َّ
َ
ْ
ُ
ْ
ُ
َ َ
َّ َ َ
َّ ْ
َّ
ُ
“Fıkıh; tafsilî delillerden (ayet ve hadislerden) elde edilen dinî
amelî hükümleri bilmektir.” 5
1 Tevbe suresi, 122. ayet.
2 Buhârî, İlim, 10.
3 Orhan Çeker, Fıkıh Dersleri-1, s. 26.
4 Hayreddin Karaman, “Fıkıh”, TDV İslam Ansiklopedisi, C 13, s.15.
5 Hayreddin Karaman, “Fıkıh”, TDV İslam Ansiklopedisi, C 13, s.15.
12