Page 16 - Tezhib 6. Ünite

16.YÜZYIL KLASİK DÖNEM TEZHİBİNİN UYGULANMASI

Türk tezhib sanatında kullanılan tığların amacı ince işçilikle süslenmiş yoğun bir zeminden
boşluğa geçerken sert kesilmeleri önlemek, doluluk ve boşluk dengesini sağlamaktır. Tığların
sayılamayacak kadar çok çeşitleri vardır. Devirlere göre kullanımları da değişmektedir.
Tığlarda esas olan kural büyükten küçüğe doğru giden boyutların sağlanmasıdır. Motif olarak
hatayi, rumi, bulut formlarının kullanıldığı görülür. Nadir hallerde insan ve hayvan figürlerine
de rastlanır.
6
Memlük tezhibinde tığlar, mavi renkte seyrek olarak çekilmiştir. Uzunca düz bir çizgi üzerinde
küçük yatay çizgi veya iki yana açılan birer kıvrım biçimindedir. Selçuklu tezhibinde başlık
ve tam sahife bölümünde tığ ya yoktur veya küçük çıkma ve çok seyrek çizgiler hâlindedir.
Madalyon formunda süslemelerde ise Selçuklu münhanilerinin birleşme noktalarında,
yalın çizgi ve küçük yuvarlaklardan oluşan seyrek, mavi renkli tığlar görülür. Fatih Devri’nin
kendine has karakteri, tığlarda da görülmektedir. Bir noktadan açılan iki küçük eğri, ortasında
minik üçgenler, birbirine paralel iki küçük yatay çizgi kalınlaştırılmış noktalar, içi dolu küçük
üçgenlerden oluşan çiçek motifleri ustalıkla yer değiştirmiştir ki birbirinin aynı olan tığ yok
gibidir. II. Bayezid Devri tezhibinde kullanılan tığlar ise mavi renktedir.

Tığlarda geçme motifine rastlandığı gibi genelde sade tasarımlar kullanılmış ve bu tığlar
devrine göre karakteristik özellikler göstermiştir. Klasik devrin en parlak dönemi olan 16.
yüzyılda ise tığlar en olgun ve güzel biçimlerini kazanmıştır. Çizgiler zenginleşmiş, rumilerin
de katılmasıyla zarif motifler ortaya çıkmıştır. 16. yüzyılda tığ çeşitleri iyice artmış, aralarına
doldurma motifler de eklenmiştir (Natüralist çiçek motiflerinin yanı sıra bulutların da tığlarda
kullanıldığı görülmüştür). Bu yüzyılda mavi ve altınla tığlar çekilmiş, zaman zaman bunlara
kırmızı da katılmıştır.17. yüzyılda tığlarda natüralist üslupta çiçek motifleri, hayvan figürlerine
benzer şekiller, zerefşan zemin üzerinde iğne perdahlı süsleme görülmüştür. 18. yüzyılda
tezhibte görülen barok ve rokoko etkisi, iri büyük çiçekler, vazolar, kurdela ile bağlı çiçekler
tığlara pek yer bırakmamıştır. Tığlar baş sahifelerde, sure ve hizip güllerinde, sure başlarında,
zahriye, yuvarlak ya da beyzi madalyonlarda yer almışlardır.

ETKİNLİK 5

Aşağıda verilen tığ örneklerini inceleyiniz.

1) Tığ Çalışması Örneği / Nakkaş Rumi Atölyesi
6 Azade Akar, Cahide Keskiner, A.g.e., s.24.
169