Page 11 - Tezhib 6. Ünite

6. ÜNİTE

3. Kitap Ayracı Olarak Rumi ve
ETKİNLİK 2 Bitkisel Motifleri Kullanarak
Etkinlik 1’de verilen görsellerde 16.yüzyıl Serbest Desen Tasarımı
tezhibinin belirgin özelliklerini tespit ediniz.
Desen tasarımı sanatçının hayal gücünün
sınırlarını, sahip olduğu zevki, bilgi ve kültür
birikimini gösterir. Desenin işlenişindeki hü-
ner sanatçıya aittir. Desen, bezenecek yere
uygun tasarlanmalıdır. Tezyini sanatlarda kul-
lanılan desenler kuruluş biçimleri bakımından
pano özelliği taşıyan desenler, ulama (raport)
desenler, geometrik (hendesi) desenler diye
üçe ayrılır.

Pano özelliği taşıyan desenler belirli bir
alan içinde başlar ve biter. Bu desenler kuruluş
biçimlerine göre simetrili, simetrisiz, dönme
hareketleri olanlar şeklinde çeşitlenirler. El
yazması kitapların zahriye, sure başı, serlevha
tezhiblerinin çoğunda simetrili pano desenler
tercih edilmiş, buna karşılık keşide üstü, satır
arası gibi yazı boşluklarında serbest desenler
kullanılmıştır.

Ulama desenler daha çok zahriye sayfası,
koltuk tezhibi için tasarlanan desenlerde
kullanılır. Tasarımındaki nihayetsiz genişleme
özelliğiyle evrenin sonsuzluğu içinde sanatın ve
sanatçının hayal gücünün zenginliğini hatırlatan
ulama desenler kuruluş özelliğine göre tam
simetrili, yarı simetrili ve simetrisiz olmak üzere
üç kısma ayrılır. Tam simetrili ulama desenlerde
birim alanının bütün alanları simetri eksenidir.
Desen her yönde bu kenarlardan katlanarak
genişlemeye elverişlidir. Kısmi simetri ulama
desenlerinde sadece karşılıklı iki kenar simetri
ekseni özelliği taşır. Diğer karşılıklı iki kenar
boyunca desen simetrisiz ve eşit aralıklarla
devam eder. Örneklerine daha çok çinilerde
rastlanan ve tezhibte çok kullanılmayan
simetrisiz ulama desenlerde simetri ekseni
bulunmaz, desen her yönden eşit aralıklarla
6) 16. Yüzyıl Sure Başı Sahifesi (Süleymaniye Kütüphanesi- 3740) devam ederek genişler.

164