Page 12 - Tezhib 6. Ünite

16.YÜZYIL KLASİK DÖNEM TEZHİBİNİN UYGULANMASI

XII, XIII, ve XIV. yüzyıllarda bütün İslam ülkelerinin kitap sanatlarında ve diğer bezemelerinde
hâkim olan geometrik desenlerin kuruluşunda ister ulama ister pano özelliği taşısın geometrik
düzen sağlama önceliklidir. Desende motiflerin yerini geometrik şekiller almıştır. Desenin
tasarımı ise iki boyutlu geometri kuralına dayanır. Merkezde bir noktadan başlayarak pergelle
ve cetvelle belirlenen çekirdek şekil, eşit parçalar ve paralel kaydırılan doğrular yardımıyla
geometrik düzen içinde genişler. Devrinin sembolü hâline gelmiş olan geometrik şekiller pafta
ayrımlarında da kullanılmıştır. El yazması kitapların, kitap kabı bezemelerin, zahriye, sure
başı, serlevha tezhiblerinin desenlerinde bu üslubun en güzel örneklerine rastlanır.

Rumi ve bitkisel motiflerde ve desen tasarımında dikkat edilmesi gereken, ölçüdür. Bir
desen çiziminde önce cetvellerin yerleri, kalınlığı ve sayısı belirlenerek bezenecek alanların
sınırları çizilir. Alanın şekline göre desenin çeşidi kararlaştırılır. Daha sonra varsa simetri
eksenleri konur ve pafta biçimleri tespit edilir. Ardından desen planı çizilir. Plan üzerine motifler
yerleştirilerek desen tasarımı tamamlanır. 4
ETKİNLİK 3

Aşağıda verilen, desen zemini boyanmış kitap ayracı örneklerini inceleyiniz. Siz de rumi ve bitkisel
motifleri kullanarak kitap ayracı şeklinde bir serbest desen tasarımı yapınız.

Desen Zemini Boyanmış Kitap Ayracı Örnekleri / Nakkaş Rumi Atölyesi
4 İnci Ayan Birol, “Tezhib” maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi
165