Page 10 - Tezhib 4. Ünite

4. ÜNİTE

3. Çintemani Motifi Çizim Tekniği ve Çintemani Motifinin Kaftan Formuna
Uygulanması

Çintemani; benek, pars beneği, üç top isimleriyle tanınır. Yan yana uzanan iki dalgalı
şekil bize, kaplan ve pars postunu hatırlatır. Bu motif, özellikle XVI ve XVII. yüzyıl saray
halılarında ve kumaşlarında, yine aynı yüzyıllarda, saray tarafından dokutturulan Uşak
halılarında karşımıza çıkar. Orta Asya kökenli olduğunu bildiğimiz bu süsleme XVI.
yüzyıldan sonra çini, kumaş, halı gibi el sanatı ürünlerinde kullanılmıştır. Biri üstte, ikisi
altta üç benekten oluşan çintemani, dekoratif anlamda süsleyici olarak kullanılmıştır.
Bazen beneklerin içine tek tarafa daha yakın çizilen daireler onların hilal şeklini almalarını
sağlar. Timur Devleti Dönemi’ne ait sikkelerde görülen bu üç beneğe “Timuçin” adı verilir.
Üç beneğin bir arada kullanıldığı örnekler olduğu gibi iki benekli motifler de görülmektedir.
Çintemani motifi tezhib sanatında en erken örnek olarak bugünkü bilgilerimize göre 921/1515
tarihli ‘Mantıku’t-Tayr’ adlı yazma eserin sahife kenarlarında görülmektedir. Bu tarih Yavuz
Sultan Selim’in Tebriz’i alıp (1514), buradaki sanatkârları İstanbul’a getirmesinden sonraya
rastlamaktadır. Orta Asya kaynaklı olan bu motif sanatımıza büyük bir ihtimalle Tebrizli Türk
sanatçılarının armağanıdır.
1

ETKİNLİK 3

Aşağıda verilen görsellerde çintemani motifi ile yapılmış çalışmaları inceleyiniz.

1) Çintemani Tarzında Allah Lafzı 2) Çintemani Motifi (Nakkaş Rumi Atölyesi)
(Ali TOY-Hatice AKSU)

1 İnci Birol, Çiçek Derman, “Türk Tezyini Sanatlarında Motifler”, Kubbealtı Neşriyat, s.169.

116