Page 27 - Tezhib 2. Ünite

MOTİF ÇİZİMİ VE DESEN TASARIMI

İncelediğimiz bu kompozisyon formları, dönemlere göre farklılıklar göstermektedir.
Kompozisyon hazırlanırken uygulanan sahadaki doluluk ve boşluk oranlarının dengeli
olması, kompozisyonun güzelliğini etkiler. Kompozisyonda dik ve yatay çizgiler genellikle
dengeyi temin eder. Eğik çizgiler ise hareketi meydana getirir.

Kompozisyonlarda düz ve kırık çizgiler ne kadar sertlik ve hareketsizlik ifade ediyorsa
eğik çizgiler ise desene ve dolayısıyla tasarıma daima yumuşak ve hareketli bir
görünüm sağlamıştır. Özellikle doğaya uygun olarak bitkisel motiflerden meydana gelmiş
kompozisyonlarda daima eğik çizgilerin kullanıldığı görülür. Bitkisel kompozisyonlarda,
doğada olduğu gibi motiflerin dairesel hatlar üzerinde serbest olarak yerleştiği ve dalların
rahat bir şekilde zeminde hareket ettiği görülür. Bu dairevi kompozisyonların kullanımında
da sembolik ifadeler vardır. Hiçbirisi rastgele kullanılmamıştır. Bütün bunlar İslam dininin
görkem ve güzellik doktrini ile yakından ilgilidir. Görkem tam bir yansıma, güzellik de bir
merkezden kollar hâlinde sonsuza uzantılar olarak sürekliliği belirtir. Fakat bu iki kavram
birbirine bağlıdır ve biri diğerinden ayrılmaz. Mesela kare ve dikdörtgenler yeryüzünü,
daireler ve üçgenler gökyüzünü işaret etmektedir. Aynı motiflerin devamlı şekilde tekrarı,
dünya ve evrendeki ritmi simgelemektedir. 1

1 Martin Lings, The Quranic art of Calligraphy and Illumination, England, 1976, s. 7475.

79