Page 3 - Temel Dini Bigiler İslam-1 Lise 4. Ünite

ANAHATLARIYLA İSLAM AHLAKI

Ahlak kavramı genel anlamda iyi ve kötü huyları, fazilet ve reziletleri ifade etmek üzere kul-
lanılır. Özelde ise iyi huylar ve faziletli davranışlar hüsnü’l-huluk (güzel huylar/ahlak); kötü huylar
ve fena hareketler ise sûü’l-huluk (kötü huylar/ahlak), terimleriyle ifade edilir. Ayrıca ahlakla ilişkili
olarak yeme, içme, sohbet, yolculuk gibi günlük hayatın çeşitli alanlarıyla ilgili davranış ve görgü
kurallarına edep veya âdâb da denilmiştir. İslami literatürde edep terimi ilk dönemlerden itibaren
özel davranış alanları hakkında kullanılmıştır. Ahlak ise tutum ve davranışların kaynağı mahiye-
tindeki ruhi ve manevi melekelerle, insanın ruhi olgunluğunu sağlamaya yönelik bilgi ve düşünce
alanını ifade eder.
2
“İslam ahlakı” terimi, Allah’ın (c.c.) birliğini esas alarak Kur’an ve sünnetin ortaya koyduğu
prensiplere göre yaşamayı ifade eder. Bu yönüyle İslam ahlakı, takvayı temel alarak ferdî ve
sosyal alanlarda İslam’ın öğretilerini, Peygamberimizin tebliğ ettiği ve yaşadığı şekilde uygula-
maya çalışmanın adıdır. Buna göre insanlara karşı müsamahakar, iyi, dürüst, adaletli ve güvenilir
olmak; anne ve babaya iyi davranmak, komşu, dost ve akrabalarla iyi geçinmek İslam ahlakını
benimsemenin bir gereğidir. Kısaca İslam ahlakı insanın Rabbiyle, diğer insanlarla ve bütün var-
lıklarla kurduğu ilişkilerde tutum ve davranışlarını düzenler.

İslam ahlakı, insanın yaratılışına uygun bir hayat sürmesini hedefler. Çünkü insan ahsen-i
takvim üzere (en güzel biçimde) yaratılmıştır. Bu yaratılışın istenilen doğrultuda devam etmesi
3
için insanın kötülük ve çirkinliklerden uzak durması; iyilik ve güzellikleri yaşaması gerekir.

Yüce Allah, Hz. Muhammed’i (s.a.v.) in-
sanlığa en güzel örnek olarak sunmuştur. O, NOT EDELİM
doğruluk, adalet, merhamet, yardımlaşma, sa-
bır, güven, kardeşlik, komşuluk, fedakârlık gibi Peygamber Efendimiz Hz. Aişe (r.a.) vali-
hayatımıza istikamet çizen bütün davranışlarda demize şu şekilde dua etmeyi öğretmiştir:
insanlığa örnektir. Bu konuda Kur’an-ı Kerim’de,
Peygamberimize hitaben “Sen elbette yüce bir “Allah’ım! Şüphesiz ben senden hayrın
ahlaka sahipsin.” buyurulurken insanlara hi- her çeşidini isterim, dünya için olanı da ahiret
4
taben de “Andolsun, Allah’ın Resulünde si- için olanı da bilebildiğimi de bilemediğimi de.
zin için; Allah’a ve ahiret gününe kavuşmayı Dünyada ve ahirette bildiğim ve bilmediğim
uman, Allah’ı çok zikreden kimseler için güzel şerrin hepsinden sana sığınırım.
bir örnek vardır.” buyurulmuştur. Ayrıca Hz.
5
Aişe (r.a.), kendisine Peygamberimizin ahlakını Allah’ım! Peygamberinin senden istediği
soran bir sahabiye “Onun ahlakı Kur’an’dı.” diye her çeşit hayrı ben de isterim ve onun sana sı-
6
cevap vermiştir. Bu yönüyle İslam ahlakı, Kuran-ı ğındığı şerlerden ben de sana sığınırım.
Kerim’i ve Kur’an-ı Kerim’in en güzel uygulayıcı-
sı Peygamberimizin sünnetini insanın düşünce Allah’ım! Şüphesiz ben senden cenneti ve
ve davranışlarının merkezine almasını gerektirir. beni cennete yaklaştıran söz ve amelleri istiyo-
Peygamberimiz “Ben güzel ahlakı tamamlamak rum. Cehennem ateşinden ve beni ona yaklaş-
7
üzere gönderildim.” buyurarak gönderiliş ama- tıran söz ve davranışlardan sana sığınıyorum.
cının ahlaklı bireyler ve ahlaklı toplumlar oluştur- Senden benim hakkımda hükmettiğin her kaza
mak olduğunu açıklamıştır. ve kaderi hayırlı kılmanı diliyorum.”
İslam ahlakının gayesi, insanın hayır yö- (İbn Mâce, Dua, 4.)
nündeki davranışları tercih etmesini ve şer olan
davranışlardan kaçınmasını sağlamaktır. Çünkü

2 Mustafa Çağrıcı, “Ahlak”, TDV İslam Ansiklopedisi, C 2, s.1. 5 Ahzâb suresi, 21. ayet.
3 Tin suresi, 4. ayet. 6 Müslim, Müsafirîn,139.
4 Kalem suresi, 4. ayet. 7 Muvatta, Hüsnü’l-huluk, 1.

87