Page 23 - Tezhib 4. Ünite

TEZHİB SANATINDA MOTİF ÇEŞİTLERİ

Rumi Motifinin Çizimi

Rumi adı verilen form, bir virgül şeklinde gövde ile bunun sivri ucuna bağlanmış bir yuvarlak
şekilden oluşur. Bazen iki parça hâlinde çatallanır ve bazen de damarlarla dilimlenen gövde
çeşitlemeleriyle genel tanımın dışına çıkar, rumi motifi uzar ve garip biçimler alır. Tasarımda
genel olarak sarmaşık dallarını andırmakla birlikte, tek başına bir rumide asıl hissedilen şey
hayvan tasvirlerine özgü saldırgan, ürkütücü, ısırgan ve kıvrım kıvrım dolanan hareketlerdir.
Ayrıntılarda çevik hareketlerle biçimli dönüşler yapan hayvansı bir karakter kendini belli eder.
Böyle bir şekilde bitkiden çok yılan, ejder gibi hayvanların ya da ismi en eski masallara konu
olmuş başka efsanevi yaratıkların karakterleri yansıtılır.

Rumi motifi, tezhib sanatında meydana getirilen formlar ve kompozisyonlar açısından başlı
başına bir üsluptur. Kendine ait bir hat üzerinde birtakım kurallar içinde, sanatçının üsluplaştırma
gücüne bağlı olarak sonsuza ulaşabilecek derecede uygulanabilmektedir. Süsleme sanatındaki
bir kompozisyonda, bitkisel motiflerle ayrı hatlarda, karışık olarak kullanılabildiği gibi kendine
ait formlar içinde de kullanılmaktadır. Rumi motifleri, bitkisel kompozisyonlarla beraber
kullanıldığı hâlde onlardan bağımsız bir motif karakteri göstermektedir. Böyle olmasına rağmen
kompozisyondaki bütünlüğü ve çeşitliliği sağlayan en önemli elemanıdır.

Rumi Çeşitleri

Rumi motifleri kompozisyonlarda kullanılmış oldukları yerlerin özelliklerine göre çeşitli
isimler alır. Sarılma rumi, dendanlı ve işlemeli rumi, hurde rumi, ortabağ rumi, üç iplik rumi,
ayırma rumi gibi.
Dendanlı ve işlemeli rumi: Rumi motifin iç bünyesinde hatayi gurubu motiflerle
süslemesine işlemeli rumi denilir.

Sarılma rumi: Farsçadaki sözlük anlamı, bükülmüş ve kıvrılmış demektir. Piçide rumi olarak
da kullanılır. Rumi motifinin üzerinde karşılıklı gelecek şekilde kıvrılmış, sarılmış, bölümler,
motife bu anlamı kazandırmaktadır. Sarılma rumilerin özellikle 16. yy. Kanuni Dönemi’nde en
güzel örneklerini görüyoruz.

Hurde rumi: Rumi motifinin iç bünyesinde tohumları yerine küçük rumilerle bezenmesine
hurdeleme denir.

Ortabağ rumi: Rumi kompozisyonlarda iki hattın gelerek ayrıldığı yerlerde bağlayıcı olarak
kullanılan motiftir.

Üç iplik rumi: Genellikle bordürlerde kullanılan üç hat üzerinde rumilerin dolanmasıyla
meydana gelen süsleme çeşididir.

Ayırma rumi: Kompozisyonlarda paftaları ayırmak için kullanılır.

129